Βιβλιοκριτική της Έμμας Χαραλά για τις Μικρές κόκκινες γυναίκες της Marta Sanz

 

Μικρές κόκκινες γυναίκες – Η μνήμη δεν έχει ράφια. Έχει πληγές με ονόματα.

 

Ένα φάντασμα πλανάται πάνω από την Ισπανία —το φάντασμα των μικρών κόκκινων γυναικών. Στο μυθιστόρημα της Μάρτα Σανθ, δεν έχουμε μία, αλλά πολλές φωνές: κουφάρια που δεν έχουν ακόμη ενταφιαστεί, κορμιά γυναικών που έγιναν στόχοι είτε γιατί μιλούσαν, είτε γιατί ζούσαν, είτε γιατί υπήρξαν «μητέρες» σε λάθος εποχή —δηλαδή, σε κάθε εποχή.

Η συγγραφέας υφαίνει έναν ιστό από φωνές που μοιάζουν βγαλμένες από έναν υπαρξιακό μονόλογο του Μπέκετ σε συνθήκες εμφυλιακής παράνοιας, αλλά με την ακρίβεια νυστεριού μιας φεμινιστικής Σάρα Κέιν. Η γραφή της είναι σχεδόν προκλητικά πυκνή· δεν σου προσφέρεται, σε καλεί να την αξιώσεις. Το κείμενο διατρέχει την πρόσφατη και την βαθύτερη Ισπανική Ιστορία με την ορμή ενός μυαλού που θυμάται με το σώμα —εκεί που η θεωρία συναντά το τραύμα.

Η Σανθ δεν σε αφήνει να καθίσεις άνετα σε κανέναν ρόλο. Ούτε του αναγνώστη-παρατηρητή, ούτε του ψευδο-ουδέτερου χρονικογράφου. Οι γυναίκες που αφηγούνται είναι φωνές της Ιστορίας που ποτέ δεν μπήκαν σε σχολικά εγχειρίδια, εκτός ίσως από εκείνες τις μουντές σελίδες που διαβάζεις στην τρίτη γυμνασίου και ξεχνάς προτού τελειώσει η χρονιά. Εδώ, όμως, είναι ζωντανές. Μιλούν στο αυτί σου. Σε κοιτούν. Και σου ζητούν να μην τις κάνεις πάλι αφηρημένες.

Αυτό που με συγκλόνισε δεν ήταν μόνο η θεματολογία —η εκκαθάριση των αντιφρονούντων, οι μαζικοί τάφοι του φρανκισμού, η γυναικεία φωνή ως τεκμήριο ενοχής— αλλά η εμμονή της Σανθ στη μνήμη ως σάρκα. Η μνήμη που δεν είναι αρχείο, αλλά φλεγόμενη εμπειρία, ένα κομμάτι από εμάς που ποτέ δεν πέθανε, μόνο γιατί δεν θάφτηκε σωστά.

Θα μπορούσα να μιλήσω για τη δομή —την τεχνική του πολυφωνικού ρεαλισμού, τα αποσπάσματα σαν κραυγές, το πένθος που ξεφεύγει από την ιδιωτική του σφαίρα και γίνεται συλλογική κατάρα. Αλλά δεν είναι αυτό που μένει. Αυτό που μένει είναι η αίσθηση ότι διαβάζεις κάτι αναγκαίο. Όχι ευχάριστο. Όχι «συγκινητικό». Αλλά απαραίτητο —σαν εκείνα τα φάρμακα που σου καίνε το στόμα, αλλά σώζουν την καρδιά.

Ένα βιβλίο που δεν μιλά απλώς για την Ισπανία —μιλά για κάθε χώρα που προτιμά να ξεχνά τους νεκρούς της.

Κι αν κάποιες απ’ τις γυναίκες αυτές είχαν ζήσει στην Ελλάδα, ίσως να τις είχαν πει και “Μάγισσες του Σάλεμ”.

Ή “υστερικές”.

Ή απλώς: “υπερβολικές”.

Όμως οι νεκρές —οι δικές μας νεκρές— ποτέ δεν σωπαίνουν πραγματικά.

Και κάποια βιβλία δεν γράφονται για να σε παρηγορήσουν, αλλά για να σε ξεβολέψουν.

Αυτό είναι ένα απ’ αυτά.

 

Έμμα Χαραλά, https://www.goodreads.com/book/show/203655971, 24/09/2025