Βιβλιοκριτική του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου για την ανθολογία "Ελληνικό μικροδιήγημα 1974-2024" σε επιμέλεια του Π. Ενιγουέι

 

Το διήγημα μπονζάι ή η μικρή φόρμα μάς απασχολούν εδώ και αρκετό καιρό και η ανθολογία Ελληνικό μικροδιήγημα 1974-2024, εκδόσεις άνω τελεία, με επιμέλεια Π. Ένιγουεϊ και εισαγωγή Κωνσταντίνου Παλαιολόγου έρχεται να ρίξει φως σε ένα είδος όχι ακόμη πολύ γνωστό στο ευρύτερο κοινό μα ήδη καθιερωμένο από δεκαετίες στην ισπανόφωνη και την αγγλόφωνη λογοτεχνία.

Όπως σημειώνει στην εισαγωγή του ο διακεκριμένος μεταφραστής από τα ισπανικά (εξ αυτού και η αγάπη του για το είδος) και πανεπιστημιακός Κ. Παλαιολόγος, το μικροδιήγημα αποτελεί πλέον το τέταρτο αφηγηματικό είδος μετά το μυθιστόρημα, τη νουβέλα και το διήγημα και συνδέεται ευθύς εξαρχής με τη μεγάλη συντομία και πυκνότητα μέσω των οποίων θα καταλήξει γρήγορα στην αφηγηματικότητα, στη διακειμενικότητα, στην ειρωνεία, στον σαρκασμό, καθώς και στην υπονόμευση πλήθους συμβατικών τεχνικών και θεμάτων.

Ας τα έχουν αυτά κατά νουν όσοι εξακολουθούν αμετανόητα να ταυτίζουν τη μικρή φόρμα με το διήγημα γενικώς κι ας παρατηρήσουμε ή ας ανακαλύψουμε όλοι πως το μικροδιήγημα μόνο άγνωστο δεν είναι στους έλληνες πεζογράφους, όπως αποδεικνύει πάραυτα η εκτεταμένη ανθολόγησή του.

Οι γενιές της μεταπολίτευσης (και όχι μόνο) θα δώσουν συνολικά το παρών εν προκειμένω ενώ ο επίσης πεζογράφος Π. Ένιγουεϊ θα χωρίσει το υλικό του σε μικροδιήγημα της μνήμης, πολιτικό μικροδιήγημα, μικροδιήγημα ατόμου και καθημερινότητας, ερωτικό μικροδιήγημα, μικροδιήγημα χιούμορ, ειρωνείας και σάτιρας, φανταστικό μικροδιήγημα, αστυνομικό μικροδιήγημα, μικροδιήγημα μεταμυθολασίας, μεταμυθοπλασίας της πολίχνης και παιγνιώδους μεταμυθοπλασίας. Υπάρχουν ακόμα μικροδιηγήματα που σχετίζονται με την αλληγορία, με τον συμβολισμό, με το παράλογο και με το παράδοξο.

Και μόνο οι ονομασίες των κατηγοριοποιήσεων του Ένιγουεϊ δείχνουν το φάσμα πρωτοτυπίας και διερεύνησης για το οποίο κάνει λόγο ο Παλαιολόγος. Και όσοι παρακολουθούν συστηματικά την ελληνική πεζογραφία, θα έχουν ήδη συνειδητοποιήσει πως οι κατατάξεις του ανθολόγου ανταποκρίνονται στην πολυμέρεια, την πολυσυλλεκτικότητα και τον πλούτο που προδίδουν οι επιλογές του.

Σίγουρα ένα βιβλίο όχι για όλους, αλλά για όσους θέλουν να ανακαλύψουν εν τη γενέσει τους σύγχρονα ρεύματα ή να απολαύσουν τη φαντασία και τις αναπάντεχες ταυτότητες της ελληνικής πεζογραφίας, την οποία έχουμε συνηθίσει να διαγράφουμε με μια μονοκοντυλιά, κυρίως επειδή δεν την ξέρουμε. Και δεν την ξέρουμε γιατί σπεύδουμε να τη θεωρήσουμε εκ των προτέρων καθυστερημένη και σε υπανάπτυξη εν σχέσει προς την ξένη παραγωγή. Κι όμως, αν κοιτάξουμε τις ισπανόφωνες αξιολογήσεις του Παλαιολόγου, έχοντας δει κάποια δείγματά τους στα ελληνικά, δεν θα δυσκολευτούμε κατά το παραμικρό να κάνουμε τις δέουσες συγκρίσεις με ορισμένα τουλάχιστον από τα κείμενα που εντάσσει ο Ένιγουεϊ στην ανθολογία.

Και καλό θα είναι επιπροσθέτως να μη χάσουμε τον καιρό μας με γκρινιάρικες αξιολογήσεις. Μια ανθολογία δεν συνιστά μόνο το απαύγασμα κειμένων υψηλής λογοτεχνικής αξίας, Είναι και ένας χάρτης των μέσων όρων και των περιοχών στις οποίες εστιάζεται εκάστοτε το λογοτεχνικό ενδιαφέρον. Και τότε ακριβώς έχει έρθει η ώρα να μάθουμε πολλά για πολλούς.

 

Βαγγέλης Χατζηβασιλείου

από τον προσωπικό του λογαρισμό στο facebook