Παρασκευή 30 Δεκεμβρίου 2016

Δόθηκαν τα κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2015

Ο Παναγιώτης Πούλος, ο Ηλίας Γεωργούλας και ο Maurizio De Rosa απέσπασαν τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης 2015 που απονέμει το υπουργείο Πολιτισμού σε έργα που εκδόθηκαν το 2014.
Το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Παναγιώτη Πούλο για τη μετάφραση της ενότητας Η Αλμπερτίν αγνοούμενη από το «Αναζητώντας τον Χαμένο Χρόνο» του Μαρσέλ Προυστ, ενότητα που μεταφράζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα αφού ο Παύλος Ζάννας, πρώτος μεταφραστής του έργου, δεν πρόφτασε να την ολοκληρώσει. Η μετάφραση του Π. Πούλου, σύμφωνα με το σκεπτικό της επιτροπής, «διακρίνεται για την αρτιότητά της τόσο ως προς το ύφος όσο και ως προς τα νοήματα», ενώ «αποδίδει με επιτυχία τις ιδιαιτερότητες της γλωσσικής δομής του Προυστ, τον μακροπερίοδο λόγο, την πληθώρα παρεκβάσεων και νοηματικών συνδηλώσεων».
Το Βραβείο Απόδοσης Έργου της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας στα Νέα Ελληνικά απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Ηλία Γεωργούλα για τη μετάφραση του έργου Τα Μικρά Φυσικά του Αριστοτέλη, για την «άρτια απόδοση στα νέα ελληνικά ενός πολύ απαιτητικού από πολλές απόψεις, αλλά όχι ιδιαιτέρως δημοφιλούς, έργου της αρχαίας ελληνικής γραμματείας (που) γίνεται με σεβασμό στο πρωτότυπο κείμενο».
Το Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Λογοτεχνίας σε Ξένη Γλώσσα απονέμεται κατά πλειοψηφία στον Maurizio De Rosa για τη μετάφραση του μυθιστορήματος της Φωτεινής Τσαλίκογλου, «8 ώρες και 35 λεπτά» το οποίο κυκλοφόρησε στα ιταλικά με τον τίτλο La sorella segreta της Fotini Zalikoglu από τις εκδόσεις Edizioni e/ο. Κατά την επιτροπή «η συγκεκριμένη μετάφραση συμβάλλει στη γνωριμία του ξένου αναγνώστη με ένα ενδιαφέρον μυθιστόρημα, στο οποίο διαφαίνονται οι σύγχρονες τάσεις της λογοτεχνίας μας και αντικατοπτρίζεται η Ελλάδα του σήμερα».
Υπενθυμίζεται ότι στην Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης συμμετέχουν οι: Ερασμία Λουίζα Σταυροπούλου, πρόεδρος, Ευαγγελία Σακελλίου, αντιπρόεδρος και μέλη οι: Δημήτρης Κυρτάτας, Κωνσταντίνος Γιαβής, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Γεράσιμος Ζώρας, Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, Μαργαρίτα Σωτηρίου, Ελένη (Λίλα) Κονομάρα.

Πηγή: Η Αυγή, 28/12/16

Δευτέρα 26 Δεκεμβρίου 2016

4 poemas de Stathis Koutsounis traducidos por L. P. S.

virtualidad

puñalada en el costado
                             del tiempo
                             un rasguño sin embargo
                             consiguiendo

                             la fotografía

:;:;:;:;:

identidad

solo lo que sella el terror
                            dura eternamente

:;:;:;:;:

la vara

no soy el que era
ni seré el que soy

siempre una Circe sin interrupción
me toca con su vara

:;:;:;:;:

utopía

la eternidad me marea

en el abrazo del desgaste
con seguridad mamo mi tiempo



Traducción: Litó Paleologou Sofou


Στάθης Κουτσούνης (1959), es docente y poeta. Vive y trabaja en Atenas.

Τρίτη 20 Δεκεμβρίου 2016

Οι βραχείες λίστες Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης / Δεκέμβριος 2016

Τις βραχείες λίστες των Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης ανακοίνωσε το Τμήμα Γραμμάτων, Βιβλίου και Ψηφιακού Περιεχομένου της Διεύθυνσης Εφαρμογής Πολιτιστικής Πολιτικής της Γενικής Διεύθυνσης Σύγχρονου Πολιτισμού του υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού.

Οι βραχείες λίστες συνοδεύονται από αιτιολογημένη έκθεση της Επιτροπής, στην οποία εξετάζονται οι τάσεις της λογοτεχνικής παραγωγής και αποτιμάται η στάθμη των λογοτεχνικών έργων της υπό κρίσης περιόδου (εκδόσεις 2014).

Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης (2015)

Βραχείες λίστες (εκδόσεις 2014)

Κατηγορία μετάφρασης έργου ξένης λογοτεχνίας σε ελληνική γλώσσα

1. Ιστορίες του Καντέρμπερυ, Τζέφρυ Τσώσερ, μτφ. Δημοσθένης Κορδοπάτης, εκδόσεις Μελάνι
2. Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, Μαρσέλ Προυστ, μτφ. Παναγιώτης Πούλος, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας
3. Τα χίλια φθινόπωρα του Γιάκομπ Ντε Ζουτ, Ντέιβιντ Μίτσελ, μτφ. Μαρία Ξυλούρη, εκδόσεις Τόπος
4. Οι κιβδηλοποιοί-Το ημερολόγιο των κιβδηλοποιών, Αντρέ Ζιντ, μτφ. Ανδρέας Παππάς, εκδόσεις Πόλις Ε.Π.Ε.
5. Φθινόπωρο στο Πεκίνο, Μπορίς Βιάν, μτφ. Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Νεφέλη
6. Πέτρινες ρίμες, Δάντης, μτφ. Γιώργος Κοροπούλης, εκδόσεις Άγρα
7. Το ατλαζένιο γοβάκι, Πωλ Κλωντέλ, μτφ. Στρατής Πασχάλης, εκδόσεις Άγρα

Κατηγορία απόδοσης έργου αρχαίας ελληνικής γραμματείας στα νέα ελληνικά

1. Ελένη Ευριπίδη, μτφ. Δημήτρης Δημητριάδης, εκδόσεις Νεφέλη
2. Χαρμίδης Πλάτωνα, μτφ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος, εκδόσεις Εκκρεμές
3. Τα Μικρά Φυσικά Αριστοτέλη, μτφ. Ηλίας Γεωργούλας, εκδόσεις Νήσος

Κατηγορία μετάφρασης έργου ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα

1. The blind man with the lamp, Tasos Leivaditis, μτφ. N. N. Τρακάκης, εκδόσεις Denise Harvey
2. La sorella segreta, Fotini Zalikoglu, μτφ. Maurizio De Rosa, εκδόσεις Edizioni e/o
3. Vers ou, Stavros Zaphiriou, μτφ. Janine Kaminski, εκδόσεις Harmattan

Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνικής Μετάφρασης

1. Ερασμία Λουΐζα Σταυροπούλου, καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, πρόεδρος
2. Ευαγγελία Σακελλίου, καθηγήτρια Αγγλικής Γλώσσας & Φιλολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών & πρόεδρος του Τμήματος, αντιπρόεδρος
3. Δημήτρης Κυρτάτας, καθηγητής της Ύστερης Αρχαιότητας στο Τμήμα Ιστορίας, Αρχαιολογίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, μέλος
4. Κωνσταντίνος Γιαβής, επίκουρος καθηγητής Γενικής & Συγκριτικής Γραμματολογίας του Τμήματος Φιλολογίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέλος
5. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέλος
6. Γεράσιμος Ζώρας, πρόεδρος του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, μέλος
7. Γεωργία Φαρίνου-Μαλαματάρη, ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, μέλος
8. Μαργαρίτα Σωτηρίου, λέκτορας του Τμήματος Φιλολογίας της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών και Πολιτισμικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, μέλος

9. Ελένη (Λίλα) Κονομάρα, μεταφράστρια, μέλος

Σάββατο 17 Δεκεμβρίου 2016

Cataclismo / Κατακλυσμός

Cataclismo

Se dice que Atlas, hincado sobre las rodillas y extenuado bajo el peso de la tierra, apoyó la esfera en uno de sus hombros. En el punto de contacto, la Atlántida desapareció bajo las aguas.


   Rigoberto Rodríguez, Venezuela (2004)

Κατακλυσμός

Λέγεται ότι ο Άτλας, πεσμένος στα γόνατα και εξαντλημένος από το βάρος της Γης, στήριξε την υδρόγειο σ’ έναν από τους ώμους του. Στο σημείο της επαφής, η Ατλαντίδα εξαφανίστηκε κάτω από τα νερά.

   Ριγομπέρτο Ροντρίγκες, Βενεζουέλα (2004)



Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2016

Βιβλιοκριτική του Άσχημου για το Ελένα ή η θάλασσα του καλοκαιριού του Julián Ayesta



Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου


Τι ωραίο καλοκαίρι, αν και ομολογουμένως πρόκειται για δύο καλοκαίρια και ενδιάμεσα έναν χειμώνα. Δεν είναι μυθιστόρημα, αλλά μια μοντερνιστική νουβέλα 89 σελίδων, γραμμένη με την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου - μακροπερίοδος λόγος, στον οποίο παρεμβάλλονται διάλογοι για να τονίσουν το στοιχείο της προφορικότητας, και περιγραφές γεμάτες λυρισμό, μάλιστα στο τέλος πειραματίζεται με το γλωσσικό ύφος που προκύπτει από την πιστές μεταφράσεις αρχαίων κειμένων, λατινικών και αρχαίων ελληνικών. Δεν είναι τυχαίες οι αναφορές στα "Βουκολικά ή Εκλογές" του Βιργιλίου που έρχονται να δέσουν με την γλαφυρή απεικόνιση της αστική ισπανικής κοινωνίας, τα κολέγια των Ιησουιτών και τον αυστηρό - ενοχικό καθολικισμό.

Στο τέλος υπάρχει κι έναν ενδιαφέρον επίμετρο, θα προτιμούσα να έδινε κι άλλες πληροφορίες για τα υπόλοιπα - ομολογουμένως ελάχιστα - έργα του συγγραφέα - κάποια διηγήματα (νομίζω 19 συνολικά, αν δεν κάνω λάθος) και ορισμένα θεατρικά. Είναι από αυτές τις περιπτώσεις που ο μεταφραστής, ο Κ. Παλαιολόγος, ανακάλυψε το έργο του συγγραφέα, βυθίστηκε στο μυστήριό του, δυσκολεύτηκε να βρει ικανοποιητικές πληροφορίες, γιατί στην Ισπανία ο Αγέστα δεν υπήρξε ευρύτερα γνωστός, και όλο αυτό τον οδήγησε σε έναν λογοτεχνικό έρωτα. Το ξέρω αυτό το συναίσθημα. Είναι κάτι σαν πόθος, περιέργεια και εμμονή, όταν ανακαλύπτεις κάτι, ωραίο και αλλόκοτο, που οι περισσότεροι το αγνοούν και αισθάνεσαι στο τέλος σαν ντεντέκτιβ που καλείται να λύσει ένα μυστήριο.

Το κείμενο έχει μια ομορφιά, που μου θυμίζει τους ιμπρεσσιονιστικούς μουσικούς ήχους του Ντεμπυσσί. Ακούς τη θάλασσα, γεύεσαι την αρμύρα, ακόμα και η Ελένα μου θυμίζει την La fille aux cheveux de lin και την Mélisande. Το κομμάτι που μεσολαβεί ανάμεσα στα δύο καλοκαίρια (το πρώτο είναι το καλοκαίρι της παιδικότητας και το δεύτερο, εκείνο της εφηβείας που καταλήγει στα πρώτα βήματα της ενηλικίωσης) είναι Ο «Χειμώνας», πραγματικός Winter of Our Discontent. O καταπιεστικός Ιησουιτικός χριστιανισμός προκαλεί ενοχές στο παιδί, η λογική του επαναστατεί απέναντι στο θρησκευτικό μυστήριο και η σεξουαλικότητά του, το μπερδεύει και το φέρνει σε σύγκρουση με τον πιετισμό της απόλυτης παράδοσης στο θείο. Όλο αυτό βρίσκει τελικά διέξοδο στην οικογένειά του, η οποία με την ζεστασιά της και την προσδοκία του επόμενου καλοκαιριού επαναφέρουν την ισορροπία. 

Η έκδοση που βρήκα είναι του 2005 και χρειάστηκε να τους βάλω να ψάξουν κάμποσο στο βιβλιοπωλείο για να το ξεθάψουν. Δεν νομίζω πως έκανε καμιά σπουδαία επιτυχία στην Ελλάδα. Ίσως η λήθη να αποτελεί το σμάλτο του. Αφού έτσι κι αλλιώς μιλάει για το παρελθόν, για έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια, παρά μόνο στις αναμνήσεις. 



Το Άσχημο's review 

in http://www.goodreads.com/, Jun 25, 2016

Πέμπτη 8 Δεκεμβρίου 2016

Βιβλιοκριτική του Τάσου Τσακίρογλου για τους Βαρβαρισμούς του Andrés Neuman

Η γλώσσα κόκαλα δεν έχει
Η γλώσσα και η χρήση της είναι αναμφίβολα κεντρικά στοιχεία αυτής της συμβατικότητας και σίγουρα μας καθηλώνουν στα «πρέπει» και στο πολιτικά ορθό του καιρού μας.

Η συμβατικότητα της καθημερινής ζωής μπορεί να αποτελεί τη συγκολλητική ουσία των κοινωνικών μας σχέσεων, δεν παύει όμως να είναι και ένα από τα βασικά δεσμά που μας κρατούν δεμένους στον κυρίαρχο τρόπο ζωής με τον ωφελιμισμό, την υποκρισία και τον ατομικισμό του, παρά την επίφαση κοινωνικότητας που τις περισσότερες φορές μάς χαρακτηρίζει.
Η γλώσσα και η χρήση της είναι αναμφίβολα κεντρικά στοιχεία αυτής της συμβατικότητας και σίγουρα μας καθηλώνουν στα «πρέπει» και στο πολιτικά ορθό του καιρού μας.
Ένα από τα ρεύματα της τέχνης που επιχείρησε να αποδομήσει αυτή την πραγματικότητα ήταν ο σουρεαλισμός, με το απρόσμενο, το απροσδόκητο και το ανατρεπτικό του λόγου του και της εικόνας του, φέρνοντας στο προσκήνιο όχι το αναμενόμενο, αλλά το κρυφό και το υποσυνείδητο.
Τον κυρίαρχο λόγο επιχειρούν να γελοιοποιήσουν και να ανατρέψουν και πολλοί «αιρετικοί» ή «ετερόδοξοι» συγγραφείς, όπως για παράδειγμα ο Αργεντινο-ισπανός Αντρές Νέουμαν, με το πρόσφατα μεταφρασμένο βιβλίο του Βαρβαρισμοί από τις εκδόσεις Οpera (συλλογική μετάφραση: Αναστασία Γιαλαντζή, Αλεξάνδρα Γκολφινοπούλου, Αρμόδιος Διαμαντής, Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, Αναστασία Θεοδωρακοπούλου, Θεώνη Κάμπρα, Ασπασία Καμπύλη, Μαρία Μελαδάκη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος).
Είναι ένα χρηστικό λεξικό της αντισυμβατικότητας με πολύ ενδιαφέροντα λήμματα.
Αντιγράφω:
Κερδοσκοπία: εν ενεργεία Υπουργείο Οικονομικών.
Ζάπινγκ: πολλαπλή έκφραση μιας και μοναδικής σκέψης.
Διάβολος: οντότητα σαστισμένη μπροστά στην ανθρώπινη αυτάρκεια για το κακό.
Δόγμα: αρχή συσκευασμένη αεροστεγώς.
Γενετική: προτελευταία αναβολή της ελεύθερης βούλησης.
Ξενοφοβικός: άτομο που απεχθάνεται τους ίδιους τους προγόνους του.
Μεταμοντερνισμός: σπουδαία αφήγηση που αναγγέλλει το τέλος των σπουδαίων αφηγήσεων.
Λογική: τελωνείο της ίδιας μας της τρέλας.

Τάσος Τσακίρογλου


Σάββατο 3 Δεκεμβρίου 2016

Βιβλιοκριτική του Άλκη Γαλδαδά για το Ποδόσφαιρο του Μanuel Vázquez Montalbán

Για να μη μας πάρει η μπάλα...

Διαβάζουν αυτοί που ασχολούνται με το ποδόσφαιρο; Είναι μια ερώτηση στην οποία δεν μπορώ να απαντήσω με στοιχεία. 

Αποτέλεσμα εικόνας για Ποδόσφαιρο Μονταλμπάν

Από την άλλη, αυτοί που διαβάζουν, ασχολούνται με το ποδόσφαιρο; Εδώ θα έλεγα μόνο ότι κατά τη γνώμη μου αξίζει να ασχοληθούν. Διότι μέσα από τις τελετουργίες, αλλά και τις κοινωνικές εντάσεις που γεννιούνται χάρη στην ύπαρξη του ποδοσφαίρου μπορούμε να αποκτήσουμε εμπειρίες. Να γνωρίσουμε καλύτερα και άτομα αλλά και τις συμπεριφορές ολόκληρων λαών. Χρυσή ευκαιρία λοιπόν αποτελεί το Παγκόσμιο Κύπελλο, που αρχίζει την επόμενη εβδομάδα στα γήπεδα της Νότιας Αφρικής και θα κρατήσει επί έναν μήνα εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε μια γλυκιά(;) αναταραχή. 
Ο Μανουέλ Βάθκεθ Μονταλμπάν γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 1939, τιμήθηκε με το Ευρωπαϊκό Βραβείο Μυθιστορήματος το 1992, έφυγε ξαφνικά τον Οκτώβριο του 2003, αλλά πρόλαβε να συγκεντρώσει τα άρθρα που του άρεσε να γράφει για το ποδόσφαιρο, τα οποία και εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του. Ευτυχώς. Διότι ο Μονταλμπάν διαθέτει μια γραφή σκέτο νυστέρι. «Το μοναδικό είδος αυθόρμητης βίας που δεν ασκούν μονοπωλιακά το κράτος και οι δυνάμεις καταστολής ανά τον πλανήτη είναι η βία που προκύπτει από τα αθλητικά πάθη. Στην πλειοψηφία τους οι επιστήμονες παρατηρούν αυτή τη μη νομιμοποιημένη βία ως μια ανυπόφορη παραφωνία. Άλλοι όμως επιστήμονες παρατηρούν το φαινόμενο με ενθουσιασμό διακρίνοντας μια απρόβλεπτη ρωγμή στη θεολογία της ασφάλειας». Επιπλέον βλέπει τα γήπεδα να μετατρέπονται σε καθεδρικούς ναούς όπου οι οπαδοί «λατρεύουν» μικρούς θεούς, ενώ την ίδια στιγμή οι εταιρείες δημιουργούν στις προχωρημένες ποδοσφαιρικά χώρες «πρωταθλήματα εμπόρων» και οι παίκτες περιφέρονται ως είδωλα θεοποιημένα από τα Μέσα. «Αν κάποια μέρα μία από αυτές τις παντοδύναμες πολυεθνικές αποφασίσει να βάλει το σήμα της στο μπροστινό μέρος του σορτς τότε θα δείτε τους ποδοσφαιριστές να μην προστατεύουν με τα χέρια τους τα αχαμνά τους όταν σχηματίζουν τείχος για κάποιο φάουλ». Πολύ καλό βιβλίο και η μετάφραση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου κατόρθωμα. 


AΛΚΗΣ ΓΑΛΔΑΔΑΣ, TO BHMA 06/06/2010

Τρίτη 29 Νοεμβρίου 2016

3 μεταφραστές για τη Θεία Τούλα

H Αντιγόνη σύμφωνα με τον Ουναμούνο

[απόσπασμα από τον πρόλογο του Μιγκέλ ντε Ουναμούνο για τη "νιβόλα" του Η θεία Τούλα]

Πρωτότυπο


Cuando en la tragedia sofocleana Creonte le acusa a su sobrina Antígona de haber faltado a la ley, al mandato regio, rindiendo servicio fúnebre a su hermano, el fratricida, hay entre aquéllos este duelo de palabras:

A.––No es nada feo honrar a los de la misma entraña.
Cr.––¿No era de tu sangre también el que murió contra él?
A.––De la misma, por madre y padre...
Cr.––¿Y cómo rindes a este un honor impío?
A.––No diría eso el muerto...
Cr.––Pero es que le honras igual que al impío...
A.––No murió su siervo, sino su hermano.
Cr.––Asolando esta tierra, y el otro defendiéndola...
A.––El otro mundo, sin embargo gusta de igualdad ante la ley.
Cr.––¿Cómo ha de ser igual para el vil que para el noble?
A.––Quién sabe si estas máximas son santas allí abajo...»
(Antígona, versos 511-521)

¿Es que acaso lo que a Antígona le permitió descubrir esa ley eterna, apareciendo a los ojos de los ciudadanos de Tebas y de Creonte, su tío, como una anarquista, no fue el que era, por terrible decreto del Hado, hermana carnal de su propio padre, Edipo? Con el que había ejercido oficio de sororidad también.
El acto sororio de Antígona dando tierra al cadáver insepulto de su hermano y librándolo así del furor regio de su tío Creonte, parecióle a este un acto de anarquista. «¡No hay mal mayor que el de la anarquía!», declaraba el tirano. (Antígona, verso 672) ¿Anarquía? ¿Civilización?
Antígona, la anarquista según su tío, el tirano Creonte, modelo de virilidad, pero no de humanidad; Antígona, hermana de su padre Edipo y, por lo tanto, tía de su hermano Polinices, representa acaso la domesticidad religiosa, la religión doméstica, la del hogar, frente a la civilidad política y tiránica, a la tiranía civil, y acaso también la domesticación frente a la civilización. Aunque ¿es posible civilizarse sin haberse domesticado antes? ¿Caben civilidad y civilización donde no tienen como cimientos domesticidad y domesticación?


Εκδοχή Μαρίας Μπεζαντάκου

Όταν στην σοφόκλεια τραγωδία ο Κρέων κατηγορεί την ανιψιά του Αντιγόνη για παραβίαση του νόμου, της βασιλικής διαταγής, κάνοντας επικήδεια τελετή για τον αδελφό της, τον αδελφοκτόνο, λογομαχούν οι δυο τους ως εξής (στ. 511-522):

Α. Δεν είναι ντροπή να τιμά κανείς όσους βγήκαν από την ίδια μήτρα.
Κ. Δεν είχε το ίδιο αίμα κι αυτός που πέθανε στην μάχη εναντίον του;
A. Το ίδιο αίμα, απ’ την ίδια μητέρα και τον ίδιο πατέρα.
Κ. Πώς, λοιπόν, τιμάς εκείνον κι έτσι δείχνεις ασέβεια στον άλλον;
Α. Δεν θα συμφωνήσει μ’ αυτά ο νεκρός.
Κ. Αν τον τιμάς εξίσου με τον ασεβή…
Α. Δεν χάθη κάποιος δούλος, αλλά ο αδελφός μου.
Κ. Καταστρέφοντας αυτόν τον τόπο· ενώ ο άλλος τον προστάτεψε.
Α. Ο Άδης όμως θέλει οι νόμοι να είναι ίδιοι για όλους.
Κ. Μα ο καλός δεν μπορεί να έχει την ίδια μοίρα με τον κακό.
Α. Ποιος ξέρει αν στον Κάτω Κόσμο τα σέβονται αυτά.

Αυτό που επέτρεψε στην Αντιγόνη να ανακαλύψει εκείνον τον αιώνιο νόμο, ενώ στα μάτια των πολιτών της Θήβας και του Κρέοντα, του θείου της, έμοιαζε αναρχική, δεν ήταν μήπως το γεγονός ότι, μετά από φρικτή προσταγή του πεπρωμένου, ήταν αδελφή του ίδιου της του πατέρα, του Οιδίποδα; Και γι’ αυτόν επίσης είχε εξασκήσει την τέχνη της θηλυκής αδελφικότητας.
          Η θηλυκά αδελφική πράξη της Αντιγόνης να δώσει ένα κομμάτι γης στο άταφο σώμα του αδελφού της και να το ελευθερώσει έτσι από τη βασιλική οργή του θείου του Κρέοντα, φάνηκε σ’ αυτόν σαν πράξη αναρχική. «Δεν υπάρχει χειρότερο κακό απ’ αυτό της αναρχίας!» − δήλωνε ο τύραννος (Αντιγόνη, στ. 672). Αναρχία; Εκπολιτισμός;
      Η Αντιγόνη είναι αναρχική σύμφωνα με τον θείο της, τον τύραννο Κρέοντα, που είναι παράδειγμα ανδρισμού, μα όχι ανθρωπιάς· η Αντιγόνη, αδελφή του πατέρα της Οιδίποδα και, συνεπώς, θεία του αδελφού της Πολυνείκη, αντιπροσωπεύει ίσως τη θρησκευτική οικογενειακή ζωή, την οικογενειακή θρησκευτικότητα, αυτή του σπιτιού, απέναντι στη ζωή της πολιτείας, την πολιτική και τυραννική, την τυραννία της πολιτείας, και ίσως επίσης την εκπαίδευση του οίκου απέναντι στην εκπαίδευση της πολιτείας. Είναι όμως δυνατόν να εκπολιτιστεί κανείς χωρίς πριν να έχει εξημερωθεί στο σπίτι; Υπάρχει πολιτεία και εκπολιτισμός που δεν τα θεμελιώνουν ο οίκος και η οικιακή εξημέρωση;



Εκδοχή Τάσου Ψάρρη

Όταν στην τραγωδία του Σοφοκλή ο Κρέοντας κατηγορεί την ανιψιά του Αντιγόνη ότι παραβίασε το νόμο, τη βασιλική εντολή, αποδίδοντας νεκρικές τιμές στον αδελφό της, τον αδελφοκτόνο, ανάμεσά τους διαμείβεται η εξής λογομαχία:

Αντιγόνη: Δεν ντρέπομαι να τιμώ αυτούς που είναι απ’ το ίδιο σπλάχνο.
Κρέοντας: Και από το ίδιο σπλάχνο δεν ήταν κι εκείνος που έπεσε πολεμώντας μπροστά στον άλλον;
Αντιγόνη: Απ’ το ίδιο, από μια μάνα κι απ’ τον ίδιο πατέρα.
Κρέοντας Πώς λοιπόν πρόσφερες τιμές που είναι ασέβεια για εκείνον;
Αντιγόνη: Δεν θα συμφωνούσε με αυτά ο σκοτωμένος.
Κρέοντας: [και βέβαια θα συμφωνούσε] αν εσύ τιμάς το ίδιο αυτόν με τον ασεβή;
Αντιγόνη: Γιατί καθόλου δεν χάθηκε ένας σκλάβος, αλλά ο αδελφός μου.
Κρέοντας: Προσπαθώντας να κουρσέψει τη χώρα του, ενώ εκείνος χάθηκε υπερασπίζοντάς την.
Αντιγόνη: Όμως ο Άδης επιθυμεί τους νόμους ίσους για όλους.
Κρέοντας: Μα ο κακός δεν βρίσκεται στην ίδια μοίρα με τον καλό, ώστε να λάβει την ίδια τιμή.
Α. Ποιος ξέρει αν αυτά έχουν πέραση στον κάτω κόσμο;[1]

(Αντιγόνη, στίχοι 511-521)

Άραγε αυτό που επέτρεψε στην Αντιγόνη να ανακαλύψει αυτόν τον αιώνιο νόμο, κάνοντάς τη να φαίνεται στα μάτια των πολιτών της Θήβας και του Κρέοντα, του θείου της, σαν αναρχική, δεν ήταν το γεγονός ότι ήταν, χάρη στο τρομερό διάταγμα της Μοίρας, αμφιθαλής αδελφή του ίδιου της του πατέρα, του Οιδίποδα; Με τον οποίο είχε επίσης εκτελέσει μια λειτουργία sororidad, δηλαδή αδελφικότητας με την έννοια της αδελφής.
          Η αδελφική (με την έννοια της αδελφής) πράξη της Αντιγόνης να κηδέψει το άταφο πτώμα του αδελφού της και να τον λυτρώσει έτσι από τη βασιλική οργή του θείου της Κρέοντα, φάνηκε στον τελευταίο ως μια αναρχική πράξη. «Δεν υπάρχει λοιπόν άλλο κακό από την αναρχία»[2], διακήρυττε ο τύραννος (Αντιγόνη, στίχος 672). Αναρχία; Πολιτισμός;
      Η Αντιγόνη, η αναρχική κατά τον θείο της, τον τύραννο Κρέοντα, πρότυπο ανδρισμού αλλά όχι ανθρωπισμού· η Αντιγόνη, αδελφή του πατέρα της Οιδίποδα και επομένως θεία του αδελφού της Πολυνείκη, θα μπορούσε κάλλιστα να αντιπροσωπεύει την θρησκευτική οικιακότητα, την οικιακή θρησκεία, εκείνη της οικογενειακής εστίας, σε αντιδιαστολή με τον πολιτικό και τυραννικό πολιτισμό, την αστική τυραννία, καθώς επίσης και τον εξανθρωπισμό σε αντιδιαστολή με τον πολιτισμό. Είναι όμως δυνατόν να εκπολιτιστεί κανείς χωρίς να έχει πρώτα εξανθρωπιστεί; Υπάρχει περιθώριο για κοσμιότητα και πολιτισμό όταν αυτά δεν βασίζονται στην οικιακότητα και τον εξανθρωπισμό;


Εκδοχή Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

ταν στν τραγωδία το Σοφοκλ Κρέοντας κατηγορε τν νιψιά του ντιγόνη τι δν πάκουσε στ νόμο, στ βασιλικ διαταγή, νταφιάζοντας τν δελφό της, τν δελφοκτόνο, παρακολουθομε ατ τ λεκτικ ντιπαράθεση:

ΑΝΤΙΓΟΝΗ. Οδν γρ ασχρν τος μοσπλγχνους σβειν.
ΚΡΕΟΝΤΑΣ. Οκουν μαιμος χ καταντον θανν;
ΑΝ. μαιμος κ μις τε κα τατο πατρς.
ΚΡ. Πς δτ’ κεν δυσσεβ τιμς χριν;
ΑΝ. Ο μαρτυρσει ταθ’ κατθανν νκυς.
ΚΡ. Ε το σφε τιμς ξ σου τ δυσσεβε.
ΑΝ. Ο γρ τί δολος. λλ’ δελφς λετο.
ΚΡ. Πορθν δ τνδε γν· δ’ ντιστς περ.
ΑΝ. μως γ’ ιδης τος νμους σους ποθε.
ΚΡ. λλ’ οχ χρηστς τ κακ λαχεν σος.
ΑΝ. Τς οδεν ε κτωθεν εαγ τδε;[3]
(ντιγόνη, στίχοι 511-521)

ραγε μήπως ατ πο πέτρεψε στν ντιγόνη ν νακαλύψει τν αώνιο νόμο, κα τν κάνει ν φαίνεται στ μάτια τν πολιτν τς Θήβας κα το Κρέοντα, το θείου της, ς μι ναρχική, ταν τ γεγονς τι, κατ φρικτ πιταγ τς μοίρας, κείνη ταν ατάδελφη το διου της το πατέρα, το Οδίποδα;[4] Μ τν ποο τν δεναν συνεπς (καί) δεσμο δερφαδοσύνης.
πράξη δελφικς γάπης τς ντιγόνης ποία νταφιάζει τ ταφο πτμα το δελφο της, παλλάσσοντάς το κατ’ ατν τν τρόπο π τ βασιλικ ργ το θείου της το Κρέοντα, μοιάζει στ μάτια το τελευταίου ς πράξη ναρχίας: «ναρχίας δ μεζον οκ στιν κακόν» δήλωνε τύραννος (ντιγόνη, στίχος 672). ναρχία; Πολιτισμός;
ντιγόνη, ναρχικ σύμφωνα μ τν θεο της, τν τύραννο Κρέοντα, πο εναι πρότυπο νδρισμο, λλ χι νθρωπις· ντιγόνη, δελφ το πατέρα της Οδίποδα καί, ς κ τούτου, θεία το δελφο της Πολυνείκη, ντιπροσωπεύει μλλον μι θρησκευτικ οκιακότητα, τν οκιακ θρησκεία, τ θρησκεία τς στίας, πέναντι στν πολιτικ κα τυραννικ πολιτοφροσύνη, τν τυραννία τς πολιτείας, σως πίσης τν ξοικείωση μ τν λλο πέναντι στν πολιτισμό. ν καί, εναι δυνατόν, ραγε, ν κπολιτιστε κανες δίχως προηγουμένως ν χει ξοικειωθε μ τν λλο; πάρχει χρος γι πολιτοφροσύνη κα πολιτισμ κε που δν χουν μπε τ θεμέλια τς οκιακότητας κα τς ξοικείωσης μ τν λλο;


Η θεία Τούλα του Μιγκέλ ντε Ουναμούνο εκδόθηκε το 1921. Για πάνω από ενενήντα χρόνια παρέμεινε αμετάφραστη στα ελληνικά. Αίφνης, κατά τα τελευταία χρόνια, εμφανίστηκαν τρεις εκδοχές του εν λόγω έργου, κατά σειρά: 1) 2013, Εκδόσεις Καλλιγράφος, σε μετάφραση Μαρίας Μπεζαντάκου, 2) 2014, Εκδόσεις Vakxikon, σε μετάφραση Τάσου Ψάρρη, 3) 2017, Εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.




[1] Μετάφραση Νίκος Νικολίτσης.
[2] Ό.π.
[3] Α.: Δὲν εἶναι ντροπὴ νὰ τιμᾶ κανεὶς τὰ ἴδια του τὰ σπλάχνα.
Κ.: Δὲν ἦταν αμα σου καὶ ὁ ἄλλος ποὺ σκοτώθηκε σὲ πάλη μαζί του;
Α.: Αμα μου, ἀπὸ τὴν ἴδια μάνα καὶ τὸν ἴδιο πατέρα.
Κ.: Πῶς τὸν προσβάλλεις, λοιπόν, τιμώντας τὸν ἄλλον;
Α.: Δὲν θὰ ἔλεγε κάτι τέτοιο ὁ νεκρός.
Κ.: Ἀφοῦ τὸν τιμς τὸ ἴδιο μὲ τὸν ἀσεβή!
Α.: Δὲν χάθηκε ἕνας δολος, παρά ὁ ἀδελφός μου.
Κ.: Ποὺ ρήμαξε τὴ χώρα, ἐνῶ ὁ ἄλλος τὴν ὑπερασπίστηκε.
Α.: Ὁ Ἅδης τος θέλει ὅλους ἴσους μπροστά στὸ νόμο.
Κ.: Ὄχι ὅμως νὰ εἶναι ὁ καλς ἴσα μὲ τὸν κακό.
Α.: Ποιός ξέρει ἂν σχύουν αὐτὰ στὸν κάτω κόσμο;
[4] [Σ.τ.Μ.] Ὁ Οἰδίποδας ἀπέκτησε τὴν Ἀντιγόνη μὲ τὴν Ἰοκάστη, τὴ μητέρα του.