Βιβλιοκριτική του Άγη Αθανασιάδη για τις Ασημένιες σφαίρες του Élmer Mendoza

Ασημένιες σφαίρες,             του Άγη Αθανασιάδη

'Ενα αστυνομικό μυθιστόρημα, το οποίο εμπεριέχει όλα τα κλισέ που μπορεί να φανταστεί ο μέσος αναγνώστης, γίνεται να είναι τόσο εξαιρετικό που να το σκέφτεσαι μέρες μετά; Κι όμως στην περίπτωση του βιβλίου του Μεξικάνου συγγραφέα Elmer Mendoza(Κουλιακάν,1949), με τίτλο "ΑΣΗΜΕΝΙΕΣ ΣΦΑΙΡΕΣ" ("Balas deplata") - (Εκδόσεις του 21ου πρώτου, μετάφρ. Κ.Παλαιολόγος, σελ.257 - βραβείο Tusquets 2007), το οποίο εκδόθηκε πριν από σχεδόν 2 χρόνια στη χώρα μας και πέρασε ουσιαστικά απαρατήρητο,  είναι απολύτως δυνατό. Διότι είναι τέτοια η αφηγηματική δύναμη του (έμπειρου απ΄ότι δείχνουν η πληθώρα των έργων του) Μεντόσα, και τόσο σαγηνευτικό το μεταμοντέρνο στυλ γραφής του που σου προσφέρουν μια αληθινή αναγνωστική απόλαυση.

Η δράση τοποθετείται στην γενέτειρα πόλη του συγγραφέα, το Κουλιακάν, του βορειοδυτικού Μεξικού, ένα τόπο διακίνησης ναρκωτικών και άλλων "ευγενών αθλημάτων",  και ξεκινάει με μια δολοφονία, έναν συναισθηματικά και ψυχολογικά ασταθή αστυνομικό επιθεωρητή, τον Έντγκαρ "ζερβοχέρη" Μεντιέτα, μια μακριά λίστα από ενόχους και ένα πιστόλι που ξερνάει ασημένιες σφαίρες.

Ο Μεντιέτα βρίσκει το πτώμα του επιτυχημένου δικηγόρου, ναρκισσευόμενου και γόη  αμφισεξουαλικού πλέιμπόι Μπρούνο Κανισάλες γυμνό στο κρεβάτι του. Λίγες ώρες αργότερα, η βασικότερη ύποπτος, η εκθαμβωτική πρώην ερωμένη του Πάολα αυτοκτονεί μπροστά στο παράθυρό της, ενώ μια μέρα μετά, διάφοροι παράγοντες της πόλης και ανάμεσά τους κι ο πατέρας του νεκρού, του ζητούν να κλείσει τον φάκελο της δολοφονίας του Κανισάλες όπως όπως. Όλοι κάτι έχουν να κρύψουν από το παρελθόν τους (ακόμα κι ο Μεντιέτα) και καθώς προχωράνε οι έρευνες - και παρά τις επανειλημμένες διαταγές να κουκουλωθεί η υπόθεση, οι νεκροί πληθαίνουν, οι ασημένιες σφαίρες βρίσκονται και σε άλλα πτώματα που σχετίζονται λίγο η πολύ με το αρχικό θύμα, ενώ άλλα πτώματα βρίσκονται κουκουλωμένα με κουβέρτες σε παραδρόμους της εθνικής οδού.

"Κινητό κλειστό. Αφού χτύπησε πέντε φορές, το τηλέφωνο σίγησε. Θέλω να με συντρίψει η μοναξιά.

Επί ώρες αντιστάθηκε στην επιθυμία να σνιφάρει μια γραμμή, να πάρει ηρωίνη, για λίγη ψυχεδέλεια ή ακόμα και να κάνει ένα τσιγαριλίκι. Ένας άντρας πέφτει θύμα μόνο...ποιών; Ενός σμήνους από μύγες, των θυελλωδών ανέμων, των απόντων. Ο αδελφός μου βρίσκεται μακριά και δεν έχω άλλους συγγενείς  ·δεν μπορώ να πω ότι οι συνάδελφοί μου είναι η οικογένειά μου, βρίσκονται πολύ πιό κοντά μου οι γείτονες και το απέδειξαν. Είμαι ένας μίζερος άνθρωπος με ανυπόφορες αναμνήσεις, ένας κακομοίρης ηλίθιος που ερωτεύτηκε τη λάθος γυναίκα και το να ερωτεύεσαι σημαίνει να ονειρεύεσαι, να φαντάζεσαι καταστάσεις που λίγες φορές συμβαίνουν."

Ο Μεντιέτα, προσπαθεί να συνέλθει μέσω συνεδριών ψυχοθεραπείας αλλά και πιο πεζών (μεθύσι) μεθόδων, από τον μοιραίο έρωτα του με την παντρεμένη Γκόγκα Φοξ, ο οποίος είχε άτυχη κατάληξη καθώς εκείνη επέστρεψε στον σύζυγό της στην Καλιφόρνια,  ενώ συνεχώς έρχονται στο μυαλό του αναμνήσεις από κάποια παιδική κακοποίηση που του συνέβη πριν από πολλά χρόνια και ακόμα δεν έχει καταφέρει να ξεπεράσει. Πίνει και τρώει ακατάπαυστα, λάτρης της ισπανόφωνης λογοτεχνίας(την οποία έχει σπουδάσει) αλλά και της ροκ μουσικής, βρίσκεται εν μέσω εμπόρων ναρκωτικών, υστερικών αλλά εκπάγλου καλλονής αμφισεξουαλικών ή μη γυναικών, διεφθαρμένων συναδέλφων του, new age οργανώσεων μεταφυσικής προβληματικής  και πολιτικών παιχνιδιών και με μια (αλμοδοβαρική) καμαριέρα που σπέρνει συνεχώς παιδιά και προσπαθεί να μείνει έγκυος από τον LuisMiguel.  Προσπαθεί να λύσει τα αινίγματα που ανακύπτουν σαν μπάμπουσκες με κάθε φόνο και μαζί με την (πρώην αλλά και μάλλον νυν τροχονόμο), βοηθό του Γκρίς Τολέδο, χώνονται όλο και περισσότερο σε μια ιστορία που δείχνει να μην έχει τέλος. Τι νόημα έχει η χρησιμοποίηση των ασημένιων σφαιρών στους φόνους - ποιός τρελός τις χρησιμοποιεί νομίζοντας ότι είναι "κυνηγός βρυκολάκων" ή "ο γαμημένος Λόουν Ρέιντζερ";  που εμπλέκονται τα ναρκωτικά στην ιστορία, και γιατί επανεμφανίζεται η πανέμορφη και sexy Γκόγκα Φοξ να του αναστατώσει πάλι τη ζωή;

Γραμμένο σε υποκειμενικό ύφος, το μυθιστόρημα στην αρχή σε μπερδεύει τόσο πολύ που νιώθεις αδυναμία να το παρακολουθήσεις. Στους διαλόγους δεν υπάρχουν διαχωριστικά σημεία για το ποιός μιλάει, που εμπλέκεται ο αφηγητής και χρειάζεται αρκετές σελίδες για να αντιληφθείς τι ακριβώς γίνεται και ποιός μιλάει. Η τεχνική αυτή, πρωτότυπη και άκρως γοητευτική συντελεί σε μια ασυνήθιστη ζωντάνια και έναν ιδιαίτερο δυναμισμό των διαλόγων. Στο παραληρηματικό αυτό στυλ που εντυπωσιάζει με την διαχείριση του (ας μη ξεχνάμε ότι είναι κατά βάση μια αστυνομική ιστορία και όχι ένα εσωτερικοφανές μυθιστόρημα), υπάρχει λυρισμός και άφθονο χιούμορ (ανατρεπτικό και αυτοσαρκαστικό, ασεβές και πιπεράτο που θυμίζει Τάιμπο ΙΙ), πολλές λογοτεχνικές, μουσικοφιλικές (ολόκληρο soundtrack από κορίδος, αμερικάνικη ροκ του 60 και δακρύβρεκτα μεξικάνικα τραγούδια παρελαύνουν από τις σελίδες του βιβλίου) όπως και σινεφίλ αναφορές αλλά και αλησμόνητες και ιδιαιτέρως εύστοχες ατάκες.

"Τι γίνεται Μεντιέτα, πως πας μετην υπόθεση του Μπρούνο Κανισάλες; Ανακρίνουμε τους εμπλεκόμενους: τα πράγματα πάνε τόσο καλά που η Πάολα Ροντρίγκες, η κύρια ύποπτη, αυτοκτόνησε. Μη ξεχνάς ποιανού είναι γιός, είναι η ευκαιρία σου.  Ευκαιρία για τι; Δεν θέλεις προαγωγή; Όχι. Κι αυτή την περγαμηνή; ρώτησε σπρώχνοντας έναν καφέ φάκελο, ελαφρώς φουσκωμένο, που ήταν πάνω στο γραφείο. Αυτή ναι, χαμογέλασαν, ο αστυνομικός επιθεωρητής έβαλε τον φάκελο στην τσέπη του παντελονιού. Τον ενημέρωσε στα γρήγορα για τα γεγονότα της ημέρας. Πιά είναι η θεωρία σου; Μέχρι στιγμής καμία, από την τάξη που επικρατούσε στο χώρο δεν φαίνεται να είναι έγκλημα πάθους. Κλίνω προς την εκδοχή της εκδίκησης, είπε ο προϊστάμενός του · δες την επιφυλακτικά αυτή την αρμονία, μπορεί να είναι παραπλανητική , ένα στοιχείο που προσπαθεί να μας οδηγήσει σε λάθος δρόμο· ο πατέρας του ακούγεται ως υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές και αυτό δημιουργεί εχθρούς, η ασημένια σφαίρα μπορεί να είναι μια ένδειξη της κοινωνικής θέσης του δολοφόνου. Το έχω υπόψη μου, είναι κρίμα που δεν μπορέσαμε να εξετάσουμε διεξοδικά το σκηνικό του εγκλήματος, θυμηθείτε ότι μας διατάξατε να εγκαταλείψουμε το μέρος. Ζερβοχέρη, άσε τις ρητορείες, είμαι σίγουρος ότι είδες όλα όσα χρειαζόσουν· εκτός από την Ροντρίγκες, ποιοί άλλοι εμπλέκονται; Τον πληροφόρησε. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είσαι πολύ τυχερός, σιχαίνεσαι τους εμπόρους ναρκωτικών και ο πιο σημαντικός απ'αυτούς σου έρχεται στο πιάτο· μην το πολυσκέφτεσαι, αναζήτησε τον Μαρσέλο Βαλντές και την κόρη του, αν είναι στο εξωτερικό, ταξίδεψε όπου χρειάζεται, ήχησε το κινητό του Μπρισένιο · αναγνώρισε το νούμερο του σπιτιού του. Πως πάει; τέλεια, τώρα άστο σε σιγανή φωτιά για σαράντα τέσσερα λεπτά, ο αστυνομικός επιθεωρητής σηκώθηκε όρθιος, Μεντιέτα, τόνισε καλύπτοντας με το χέρι το κινητό, είναι η ευκαιρία σου, μην την αφήσεις να πάει χαμένη, και συνέχισε τη συνομιλία με την σύζυγό του, όχι, αγάπη μου, δεν φτιάχνεται έτσι η καλαμποκόσουπα, τι σόι μάνα είχες, ρε παιδί μου;"

Αναρωτιέμαι αν θα μπορούσε να υπάρξει ποιό ταιριαστό ύφος για να τονίσει ο συγγραφέας την συνεχή παραζάλη στην οποία βρίσκεται ο καταθλιπτικός ήρωάς του Μεντιέτα που σαν άλλος Βαλάντερ είναι κι αυτός αδύναμος και γι'αυτό πολύ ανθρώπινος. Οι χαρακτήρες της ιστορίας ακόμα και οι πιο δευτερεύοντες είναι ολοζώντανοι και δημιουργούν αίσθηση ενώ  μέσα από την ιστορία παρακολουθούμε ένα πανόραμα της μεγαλοαστικής και νεόπλουτης μεξικάνικης κοινωνίας, με την διαφθορά να έχει ποτίσει τους πάντες και τα πάντα.

Στην απόλαυση του κειμένου συντελεί η ωραία μετάφραση, η οποία περιείχε υποθέτω μεγάλο βαθμό δυσκολίας  αφού το κείμενο περιέχει ιδιωματισμούς και γλώσσα της περιοχής Σιναλόα όπου εκτυλίσσεται η δράση. Εν κατακλείδι, ένα θαυμάσιο αστυνομικό μυθιστόρημα που μας αποκαλύπτει έναν συγγραφέα με τεράστια δυναμική. 

LIBROFILO Δευτέρα, 28 Απριλίου, 2014