Ο Jorge Carrión στην Εφημερίδα των Συντακτών και τη Βένα Γεωργακοπούλου

Παθιασμένος συλλέκτης βιβλιοπωλείων

Ο Χόρχε Καριόν, ήρθε στην Αθήνα για το 10ο Φεστιβάλ ΛΕΑ, το αφιερωμένο στην λογοτεχνία της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Λατινικής Αμερικής

17.06.2018, Εφημερίδα  των Συντακτών

Συντάκτης: 

Βένα Γεωργακοπούλου

Δεν μπορώ να φανταστώ βιβλιόφιλο που να μη ρουφήξει το, ήδη μεταφρασμένο σε δώδεκα γλώσσες, ιδιόρρυθμο, γοητευτικό βιβλίο του 42χρονου Χόρχε Καριόν από τη Βαρκελώνη (με ρίζες όμως στην Ανδαλουσία, εξ ου και μου έριξε μια στραβή ματιά όταν τον ρώτησα για το ζήτημα της ανεξαρτησίας της).

Ο τίτλος τα λέει όλα: «Βιβλιοπωλεία». Κάτι μεταξύ δοκιμίου και ταξιδιωτικού, σε παίρνει από το χέρι και σε οδηγεί σε βιβλιοπωλεία κάθε γωνιάς της Γης, διάσημα και άσημα (και στην Αθήνα φυσικά), ενώ συγχρόνως ξετυλίγει την ιστορία ανά τoυς αιώνες αυτών των μαγικών χώρων που λατρεύει και παθιάζεται με τη διατήρησή τους σε εποχές amazon.

Ο Χόρχε Καριόν, που γράφει και μυθιστορήματα, ενώ διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της αγαπημένης του Βαρκελώνης, ήρθε στην Αθήνα για το 10ο Φεστιβάλ ΛΕΑ, το αφιερωμένο στην λογοτεχνία της Ιβηρικής Χερσονήσου και της Λατινικής Αμερικής. Οι εκδόσεις «Ποταμός» μόλις έβγαλαν τα «Βιβλιοπωλεία» σε μετάφραση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

• Γιατί ξεκινήσατε αυτό το πρότζεκτ; Είχατε κάτι πολύ συγκεκριμένο στο μυαλό σας ή το βιβλίο δημιουργήθηκε σιγά σιγά on the road;

Είμαι «συλλέκτης βιβλιοπωλείων», είναι το πάθος μου. Επί είκοσι χρόνια, από τα 17-18 μου, γυρνούσα τον κόσμο ψάχνοντας για βιβλιοπωλεία χωρίς να φαντάζομαι ότι θα γράψω βιβλίο, νόμιζα ότι ίσως κάνω μια έκθεση ή ένα web site. Αλλά μια μέρα, επιστρέφοντας από τη Νότια Αφρική, σκέφτηκα ότι έχω πια πληροφορίες και από τις πέντε ηπείρους και άρχισα πανευτυχής να γράφω. Σε τρεις μήνες το είχα τελειώσει. Το έγραφα είκοσι χρόνια στο κεφάλι μου.

• Εχετε καταλάβει τι σας έκανε μανιακό των βιβλιοπωλείων; Μια οικογενειακή ιστορία ίσως;

Στο σπίτι δεν είχαμε βιβλία, οι γονείς μου δεν είναι διανοούμενοι. Ούτε υπήρχαν βιβλιοπωλεία στην εργατική συνοικία της πόλης Ματαρό, κοντά στη Βαρκελώνη, που μεγάλωσα. Μόνο κιόσκια με εφημερίδες και κόμικς. Ανακάλυψα τα βιβλιοπωλεία και τη βιβλιοθήκη στο κέντρο της πόλης, όταν μεγάλωσα. Και κατάλαβα ότι με τα βιβλία μπορώ να ταξιδέψω, ότι είναι τα ταξίδια μου σε μια οικογένεια που δεν ταξίδευε.

Το πρώτο μου μεγάλο ταξίδι για να γράψω ένα βιβλίο (σ.σ. Australia. Un viaje) ήταν στην Αυστραλία: ένα μέρος της οικογένειάς μου έφυγε κάποτε από την Ανδαλουσία για την Καταλονία και ένα άλλο πήγε Αυστραλία. Πήγα να τους βρω, να τους μελετήσω.

• Τι είναι λοιπόν για σας ένα «καλό βιβλιοπωλείο»; Τι είδους βιβλιοπωλεία σάς ενδιέφεραν στα ταξίδια σας;

Μου αρέσουν τα βιβλιοπωλεία που έχουν μια ιστορία. Όχι αναγκαστικά τα παλιά, ακόμα και τα πολύ καινούργια μπορεί να κρύβουν μια αφήγηση για τη γέννησή τους, που πρέπει να τη μάθεις, να τη διασχίσεις για να μπορέσεις να εισχωρήσεις σ’ αυτά. Και τα βιβλιοπωλεία που σε βάζουν μπροστά σε προκλήσεις. Δηλαδή μπαίνεις μέσα έχοντας στο μυαλό σου ποιο βιβλίο θες να αγοράσεις και σε οδηγούν σε ένα βιβλίο που το ήθελες, χωρίς να ξέρεις ότι το θέλεις.

Επειδή όμως δεν υπήρχε άλλο τέτοιο βιβλίο, έπρεπε να απλώσω τα διαβάσματα και την έρευνά μου σε όλη την πολυπλοκότητα του φαινομένου. Διάβασα για αρχιτεκτονική, για πολεοδομία, ακόμα και για θέματα φύλου, αφού οι πιο σημαντικοί ιδιοκτήτες βιβλιοπωλείων τον 20ό αιώνα ήταν γυναίκες, όπως η Σίλβια Μπιτς του περίφημου παρισινού Shakespeare and Company!

• «Το βιβλιοπωλείο είναι ελαφρύ, η βιβλιοθήκη βαριά» γράφετε. Εξηγήστε μας την άποψή σας. Προτιμάτε προφανώς τα βιβλιοπωλεία από τις βιβλιοθήκες.

Η ιστορία του πολιτισμού είναι ένας συνεχής διάλογος μεταξύ βιβλιοπωλείων και βιβλιοθηκών. Οι βιβλιοθήκες είναι μνημειώδεις, δημόσιες και... αργές. Τα βιβλιοπωλεία είναι ιδιωτικοί χώροι, πολύ μοντέρνοι και γρήγοροι. Προσωπικά προτιμάω τα βιβλιοπωλεία, γιατί συνεχώς αλλάζουν.

Μια βιβλιοθήκη μπορείς να τη μάθεις καλά. Ένα βιβλιοπωλείο, όχι. Ο κατάλογος, οι προθήκες, τα ράφια δεν μένουν ποτέ ίδια. Επίσης ο βιβλιοθηκάριος μπορεί να είναι παθητικός, ο βιβλιοπώλης δεν επιτρέπεται να είναι.

Πρέπει να είναι συνεχώς σε εγρήγορση. Δεν είναι ανάγκη να ξέρει από λογοτεχνία, να είναι διανοούμενος, γιατί η δουλειά του είναι να πουλάει. Άρα δεν του χρειάζεται τόσο γνώση, όσο συναίσθημα, ικανότητα να προκαλεί συζητήσεις και να δημιουργεί δεσμούς με τους ανθρώπους, να οργανώνει εκδηλώσεις και παρουσιάσεις. Τώρα, που μπορείς να βρεις τα πάντα στο amazon, το βιβλιοπωλείο πρέπει να σου προσφέρει μια εμπειρία που δεν θα τη βρεις στο ίντερνετ: μια ερωτική σχέση με τα βιβλία.

• Διαβάζετε e-books;

Διάβαζα για πέντε χρόνια στο iPad μου. Αλλά μετά τα Βιβλιοπωλεία το έκοψα. Συνειδητοποίησα ότι ποτέ στα μαθήματα και τις διαλέξεις μου δεν είχα αναφερθεί σε κάτι που είχα διαβάσει στο iPad μου. Η μνήμη μου έχει μάθει να λειτουργεί μέσα από τα βιβλία.

• Κι αυτό το μανιφέστο εναντίον του amazon που δημοσιοποιήσατε;

Ήταν μια συμβολική χειρονομία. Δεν είχα ποτέ πρόβλημα με το amazon, οι άνθρωποι ψωνίζουν από αυτό γιατί είναι εύκολο και γρήγορο, κι εγώ αγαπάω πολύ τις τηλεοπτικές του σειρές. Αλλά κάποια στιγμή στη ζωή σου σκέφτεσαι τι κάνεις και γιατί. Αν αγοράζεις βιβλία μόνο από το amazon, τα παιδιά και τα εγγόνια σου κινδυνεύουν να μη μάθουν ποτέ τι είναι βιβλιοπωλείο. Αν θέλεις να σώσεις τους τόπους αυτής της τελετουργίας, κόβεις το amazon. Για μένα τα βιβλιοπωλεία είναι ό,τι ήταν η εκκλησία για τη γιαγιά και τη μαμά μου.

• Στην Αθήνα είμαστε ελαφρώς καχύποπτοι με τις αλυσίδες και τα μεγάλα βιβλιοπωλεία και εξιδανικεύουμε τα μικρά, της γειτονιάς. Καλά κάνουμε;

Οι αλυσίδες είχαν κάποτε τον ρόλο που έχει σήμερα το amazon, ανταγωνίζονταν τα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία. Έκαναν όμως μια χαρά δουλειά στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, γιατί η βιομηχανία του βιβλίου πούλαγε πολύ, ήταν μια αγορά για όλους. Τώρα όμως περνάνε μεγάλη κρίση.

Ο συνδυασμός των e-books και του amazon δίνει νέο νόημα στην επιστροφή σε μια ανθρώπινη κλίμακα, σε ένα μικρό χώρο, που είναι σαν μια μικρή κοινότητα πιστών. Πιστεύω ότι τα επόμενα χρόνια οι αλυσίδες θα εξαφανιστούν. Ήδη στη Βαρκελώνη κάθε χρόνο εμφανίζονται καινούργια βιβλιοπωλεία, πάντα μικρά.

• Σκεφτόσασταν καθόλου ότι το βιβλίο σας μπορεί να γεννήσει ένα είδος «τουρισμού βιβλιοπωλείων»;

Μου έχουν πει διάφοροι ότι το βιβλίο «σχεδίασε» τις διακοπές τους. Άλλα όταν το έγραφα δεν σκεφτόμουνα τον αναγνώστη, μόνο πώς θα μοιραστώ το πάθος μου για τα βιβλιοπωλεία. Ένα ήταν καθαρό: δεν ήθελα με τίποτα να κάνω έναν οδηγό βιβλιοπωλείων. Κι επειδή πάντα στα βιβλία μου ανακατεύω τα genres, έτσι σ’ αυτό έκανα ένα μείγμα ταξιδιωτικού και ιστορίας του πολιτισμού. Το βιβλίο μου είναι πάνω απ’ όλα λογοτεχνία. Δεν είναι τυχαίο ότι έβαλα μόνο εκείνα τα βιβλιοπωλεία που μπορούσα να εντάξω σε έναν λογοτεχνικό λόγο.

Οπερα και Βιβλιοθήκη μαζί; Πολύ εκκεντρικό

• Το βιβλίο ξεκινάει από την Αθήνα. Πότε ακριβώς ήρθατε; Οι εντυπώσεις σας;

Ήμουν στην Αθήνα πριν από περίπου 11 χρόνια, μάλλον σε διάθεση διακοπών. Εκείνο το καλοκαίρι ταξίδευα από τη Βενετία στην Κωνσταντινούπολη μέσω Σαράγεβο, Αλβανίας, Αθήνας, ελληνικών νησιών, Σμύρνης. Αλλά θυμάμαι μια πολύ ενδιαφέρουσα μέρα, που έμεινα έκπληκτος με το πόσο πολλά βιβλιοπωλεία έχετε στο κέντρο.

Ένα μόνο πρόβλημα είχα στην Αθήνα, το ίδιο με Κάιρο, Κωνσταντινούπολη, Ιερουσαλήμ. Δεν καταλάβαινα τι είναι το βιβλίο, τι λέει το εξώφυλλο. Γι’ αυτό και χάρηκα τόσο που έπεσα πάνω στον γαλλόφωνο Κάουφμαν... Αλήθεια, μήπως ξέρετε ποιο είναι αυτό το πανέμορφο, μικρό βιβλιοπωλείο, που ανακάλυψα χθες, αλλά δυστυχώς ήταν κλειστό, με μια γατούλα που ήταν σαν να περιμένει να μπει μέσα; (σ.σ. μου δείχνει στο κινητό του μια φωτογραφία του βιβλιοπωλείου των εκδόσεων Πόλις).

• Προλάβατε να δείτε τη νέα Βιβλιοθήκη του Ρέντζο Πιάνο;

Ναι, πήγα χθες. Δεν νομίζω να υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο που η Όπερα και η Βιβλιοθήκη να είναι μαζί. Πολύ εκκεντρική επιλογή, αλλά θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια ενδιαφέρουσα συνομιλία μεταξύ δύο μεγάλων συμβόλων της παραδοσιακής κουλτούρας. Μου άρεσε επίσης που από τον Φάρο, στην κορφή του κτιρίου, έχεις όλη την εικόνα της πόλης και καταλαβαίνεις ότι το μέλλον περνάει μέσα από τον διάλογο της παλιάς πόλης με τη θάλασσα.

Νομίζω ότι το στοίχημα τώρα είναι να επανασυνδεθείτε με τα βιβλία, γιατί όλοι οι νέοι που είδα -και ήταν πολλοί, το χάρηκα- διάβαζαν σε οθόνες, κανένας από βιβλίο. Κι όμως, πιστεύω ότι βρισκόμαστε στο ξεκίνημα μιας μετα-ψηφιακής εποχής.