Un instante sin Dios / Μια στιγμή χωρίς Θεό, του Daniel Dalmaroni

Μια στιγμή χωρίς Θεό

Un instante sin Dios

• Συγγραφέας: Daniel Dalmaroni
• Μετάφραση: Πάνος Γεράκης
• Επίμετρο: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος
• 
  

>.<>.<

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

 

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

 

Μια στιγμή με τον Ντανιέλ Νταλμαρόνι

 

 

Ο δημιουργός

 

Ο Ντανιέλ Νταλμαρόνι (Λα Πλάτα, 1961) αποτελεί κεντρική φυσιογνωμία του σύγχρονου αργεντινού θεάτρου (μαζί με άλλους επιφανείς δημιουργούς μιας ακμάζουσας δραματουργίας, όπως οι Mauricio Kartun, Rafael Spregelburd και Daniel Veronese), αναγνωρισμένος κυρίως λόγω της ικανότητάς του να αντιμετωπίζει πολύπλοκα και πανανθρώπινα θέματα με ένα μείγμα μαύρου χιούμορ και οξείας κοινωνικής κριτικής.

Από την πρεμιέρα του θεατρικού του έργου New York, το 2003, ο Νταλμαρόνι έχει διαμορφώσει σταδιακά μια εξέχουσα καριέρα ως θεατρικός συγγραφέας, σκηνοθέτης και θεατρικός δάσκαλος. Το έργο του Maté a un tipo [Σκότωσα έναν τύπο] (2007) έχει ανέβει σε περισσότερες από 250 εκδοχές και 5.000 παραστάσεις σε όλο τον κόσμο, καθιστώντας το ένα από τα πιο προβεβλημένα έργα του σύγχρονου αργεντινού θεατρικού ρεπερτορίου. Άλλα έργα του, όπως τα Cuando te mueras del todo [Όταν πεθάνεις εντελώς] (2005)  και Una tragedia argentina [Μια αργεντινή τραγωδία] (2006) έχουν επίσης ανέβει στη σκηνή πολλές φορές, τόσο στην Αργεντινή όσο και στο εξωτερικό.

Η θεατρική παραγωγή του Νταλμαρόνι διακρίνεται από τη χρήση του βιτριολικού χιούμορ και των αλλόκοτων καταστάσεων στην προσπάθειά του να εξερευνήσει τη βία, τις οικογενειακές εντάσεις και τις αντιφάσεις της αργεντινής κοινωνίας. Τα έργα του συχνά παρουσιάζουν ακραίες καταστάσεις που αποκαλύπτουν την ευθραυστότητα των ανθρώπινων σχέσεων και την φυσικοποίηση της βίας στην καθημερινότητα. Έχει επίσης ασχοληθεί ενδελεχώς με την πρόσφατη πολιτική ιστορία της χώρας του, με κριτική και σατιρική ματιά, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα, στην περονική τετραλογία του, που εκδόθηκε σε έναν τόμο υπό τον τίτλο Perón Vive [Ο Περόν Ζει] (2019), στον οποίο περιλαμβάνονται τα έργα El secuestro de Isabelita [Η απαγωγή της Ισαμπελίτα], Estado del tiempo [Κατάσταση των καιρών], Juego de manos [Παιχνίδι με τα χέρια] και La comunidad organizada [Η οργανωμένη κοινότητα].

Έργα του Νταλμαρόνι έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, πορτογαλικά, εβραϊκά και ελληνικά και έχουν ανέβει σε χώρες όπως η Ισπανία, η Γαλλία, το Μεξικό, η Ουρουγουάη, η Βραζιλία, η Χιλή και το Ισραήλ. Το 2019, ανακηρύχθηκε «Διακεκριμένη Πολιτιστική Προσωπικότητα» από το Δημοτικό Συμβούλιο της γενέτειράς του, Λα Πλάτα.

Εν ολίγοις, η σπουδαιότητα του Ντανιέλ Νταλμαρόνι στο σύγχρονο αργεντινό θέατρο έγκειται στην ικανότητά του να συνδυάζει μια δυναμική και, εν πολλοίς, προκλητική γραφή με βαθύ στοχασμό πάνω στην κοινωνία, την πολιτική και την ανθρώπινη κατάσταση, αναδεικνύοντας ακραίες καταστάσεις που αντανακλούν την πολυπλοκότητα των ανθρώπινων χαρακτήρων.

 

Μια στιγμή χωρίς Θεό

 

Το Μια στιγμή χωρίς Θεό είναι ένα πολιτικό θρίλερ που χαρακτηρίζεται από μια κριτική, ειρωνική και βαθύτατα ανθρώπινη προσέγγιση σε θέματα όπως η συλλογική μνήμη, η ενοχή, η θρησκεία, η βία και η απόδοση ή όχι δικαιοσύνης. Το έργο, ο έντονος συναισθηματικά και ιδεολογικά διάλογος ενός ηλικιωμένου ιερέα με έναν μυστηριώδη νεαρότερό του επιχειρηματία, περιστρέφεται γύρω από τα φρικτά εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας στην Αργεντινή κατά την περίοδο μεταξύ 1976 και 1983. Η πλοκή του σύντομου αυτού μονόπρακτου, στο οποίο οι σιωπές είναι πιο εύγλωττες από τα λόγια, εκτυλίσσεται σε ένα δωμάτιο/εξομολογητήριο (εντείνοντας τον κλειστοφοβικό του χαρακτήρα), με τεταμένο ρυθμό, όπου τα όρια μεταξύ θύματος και θύτη, εξομολόγου και εξομολογούμενου, ηθικής και ανηθικότητας, είναι εντελώς θολά και μετακινούμενα. Ο ίδιος ο τίτλος αποτελεί μια θρησκευτική και υπαρξιακή πρόκληση. Το «μια στιγμή χωρίς Θεό» υποδηλώνει την πιθανότητα ότι, κατά τη διάρκεια φρικτών πράξεων του ανθρώπινου είδους, ο Θεός είτε είναι απών και ανεύθυνος είτε παντελώς αδιάφορος μπροστά στον τρόμο· η σιωπή του γίνεται μεταφορά μιας θεσμικής βουβαμάρας και μιας ηθικής κατάπτωσης.

Το έργο ανιχνεύει το κατά πόσο είναι εφικτή η συγχώρεση ασυγχώρητων εγκλημάτων. Μπορεί άραγε ένας εξομολόγος να πάρει το κρίμα από τους ώμους ενός βασανιστή; Μέχρι πού φτάνει η δύναμη του μυστηρίου της εξομολόγησης; Αυτά τα ερωτήματα θέτουν τόσο τους χαρακτήρες του έργου όσο και εμάς, το κοινό, ενώπιον έντονων ηθικών διλημμάτων.

Το Μια στιγμή χωρίς Θεό είναι ένα έντονα πολιτικό και ανθρώπινο έργο που προκαλεί τον θεατή από ηθική, θρησκευτική και ιστορική οπτική γωνία. Ο Ντανιέλ Νταλμαρόνι κατασκευάζει έναν οικείο χώρο όπου η ένταση μεταξύ δικαιοσύνης και συγχώρεσης, πίστης και λογικής, γίνεται ο άξονας ενός άβολου αλλά απαραίτητου στοχασμού. Το έργο αμφισβητεί τον ρόλο των θεσμών απέναντι στον τρόμο και θέτει ένα βασικό ερώτημα: πώς μπορούμε να συνεχίσουμε να πιστεύουμε σε κάτι όταν αυτό το κάτι –το θείο (ή οι επί Γης εκπρόσωποί του)– λάμπει διά της απουσίας του;

 

Και λίγα λόγια περί του Proceso de Reorganización Nacional [Διαδικασία Εθνικής Αναδιοργάνωσης]​

Όπως προείπαμε, το έργο, παρότι δεν αναφέρεται ρητά στην τραγική περίοδο της τελευταίας, ελπίζουμε, αργεντινής δικτατορίας, είναι απολύτως σαφές ότι πραγματεύεται την επιτακτική ανάγκη να μην λησμονηθούν τα εγκλήματα που διέπραξαν στην Αργεντινή το ίδιο το Κράτος και οι θεσμοί του, όπως η Εκκλησία, κατά τη διάρκεια της «περίφημης» Διαδικασίας Εθνικής Αναδιοργάνωσης που θέλησε να επιβάλει βίαια στη χώρα το στρατιωτικό πραξικόπημα της 24ης Μαρτίου του 1976.

Ο ρόλος της Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας στην Αργεντινή (1976-1983) ήταν περίπλοκος και εξαιρετικά αμφιλεγόμενος. Καθ’ όλη εκείνη την περίοδο, η Καθολική Εκκλησία –ένας θεσμός με μεγάλη επιρροή στην αργεντινή κοινωνία– έπαιξε ρόλο διφορούμενο, που κυμαινόταν από τη σιωπή, ή ακόμα και τη συνενοχή με το καθεστώς, έως τις καταγγελίες και τη μάχιμη προσπάθεια προστασίας των διωκόμενων.

Ορισμένοι τομείς της Εκκλησίας, ιδίως υψηλά ιστάμενα μέλη της εκκλησιαστικής ιεραρχίας, είτε υποστήριξαν ανοιχτά τη στρατιωτική κυβέρνηση, νομιμοποιώντας τον λόγο της περί «καταπολέμησης της τρομοκρατίας» και «ηθικής αναδιοργάνωσης», είτε σιώπησαν προκλητικά μπροστά στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων: πολλοί επίσκοποι και ιερείς απέφυγαν να μιλήσουν δημόσια για εξαφανίσεις, βασανιστήρια και δολοφονίες που διαπράττονται από το κράτος. Η σιωπή, φυσικά, μόνο ως μορφή συναίνεσης ή παθητικότητας απέναντι στις ενέργειες του καθεστώτος μπορεί να ερμηνευτεί.

Από την άλλη,  δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις καταγγελίας και αντίστασης από ιερείς αφοσιωμένους στα ανθρώπινα δικαιώματα· χαρακτηριστικό παράδειγμα ο επίσκοπος Ενρίκε Ανχελέλι, ο οποίος δολοφονήθηκε για την αφοσίωσή του στους φτωχούς και την αντίθεσή του στο καθεστώς (ο θάνατός του παρουσιάστηκε ως τροχαίο δυστύχημα). Μάλιστα, ο πρόσφατα εκλιπών Πάπας Φραγκίσκος τον ανακήρυξε οσιομάρτυρα της Καθολικής Εκκλησίας.

Μετά την πτώση της δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, η Εκκλησία της Αργεντινής δεν προέβη σε άμεση ή έντονη αυτοκριτική. Μόνο αρκετά χρόνια αργότερα, ορισμένοι τομείς της άρχισαν να μιλούν (επι)κριτικά για τον ρόλο της Εκκλησίας κατά τη διάρκεια της κρατικής τρομοκρατίας.

Το 2012, η ​​Επισκοπική Διάσκεψη της Αργεντινής αναγνώρισε ότι «δεν έκανε αρκετά» προκειμένου να σώσει τα θύματα του καθεστώτος. Σε κανένα σημείο, όμως, ούτε τότε ούτε αργότερα, δεν έχει γίνει αυτοκριτική, όπως συνέβη, έστω και αργά, σε άλλες χώρες, για τα σεξουαλικά εγκλήματα που διαπράχθηκαν από ιερωμένους εντός των κόλπων της Αργεντινής Εκκλησίας.

Ως εκ τούτου, η συζήτηση σχετικά με τον βαθμό θεσμικής ευθύνης της Εκκλησίας παραμένει ένα ευαίσθητο και επίκαιρο ζήτημα στην ιστορική μνήμη της χώρας και συγγραφείς σαν τον Ντανιέλ Νταλμαρόνι κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους ώστε αυτές οι αγριότητες να μην ξεχαστούν ποτέ. Το αν κάποτε συγχωρεθούν, είναι άλλου επιπέδου κουβέντα.