Συνέντευξη στην Άννα Γρίβα για το literature.gr με αφορμή τη συλλογική μετάφραση ποιημάτων της Blanca Varela στα ελληνικά

 

Μια φορά τον μήνα συνομιλούμε με καταξιωμένους μεταφραστές γύρω από πρόσφατες δουλειές τους.  Αυτή τη φορά ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος θα μας μιλήσει για το βιβλίο Άσμα δημώδες και άλλα ποιήματα (Εκδόσεις Librofilo & CO, 2024) της Περουβιανής ποιήτριας Blanca Varela, στο οποίο υπογράφει τον συντονισμό και την επιμέλεια της συλλογικής μετάφρασης.

Αγαπητέ Κωνσταντίνε, αναμφιβόλως τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ένα ζωηρό ενδιαφέρον από πλευράς του αναγνωστικού κοινού για τη λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής. Νομίζω πως αυτό το ενδιαφέρον έχει κινητοποιήσει στην Ελλάδα μια σειρά καλών μεταφράσεων λατινοαμερικάνικων πεζογραφικών έργων, μεγάλης και μικρής φόρμας, ενώ είναι αρκετές και οι δημοσιεύσεις που αφορούν την ποίηση. Πώς θα μπορούσες να εξηγήσεις αυτό το ενδιαφέρον; Τι θεωρείς πως αναζητά το κοινό στρεφόμενο στη λατινοαμερικάνικη παράδοση;

 

Είμαι απολύτως σύμφωνος με τη διαπίστωση για την ύπαρξη έντονου ενδιαφέροντος, από πλευράς ελληνικού αναγνωστικού κοινού, για τη λατινοαμερικανική (ισπανόγραφη και βραζιλιάνικη) πεζογραφία, ενδιαφέρον που ξεκινάει στις αρχές τις δεκαετίας του ’80 με συγγραφείς όπως ο Μπόρχες ή ο Γκαρσία Μάρκες και κρατάει καλά έως τις μέρες μας, 40 ολόκληρα χρόνια αργότερα, με επανεκδόσεις των κορυφαίων έργων των συγγραφέων του λατινοαμερικανικού μπουμ, αλλά και με δεκάδες νέες φωνές, κυρίως γυναικείες, που αποκτούν όλες το δικό τους αναγνωστικό κοινό (μέσω πολύ καλών μεταφράσεων, να το τονίσουμε αυτό). Οι τίτλοι δεν είναι πολλοί ετησίως (καμία σύγκριση με την αγγλόφωνη ή, ακόμα και, τη γαλλόφωνη λογοτεχνία), αλλά ό,τι βγαίνει διαβάζεται· δεν έχει, «σαβούρα» η λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία που φτάνει στην Ελλάδα. Τώρα, ως προς το τι αναζητεί το αναγνωστικό κοινό της χώρας μας σε αυτή τη λογοτεχνία, νομίζω ότι μπορεί να συνοψιστεί, με μεγάλο κίνδυνο ατυχούς γενίκευσης, αλλά δεν έχουμε και τον χώρο για πιο ειδική ανάλυση, σε τρεις παραμέτρους: συναίσθημα (θεωρούμε, και εν πολλοίς έτσι είναι, ότι πρόκειται για μια λογοτεχνία που «βράζει το αίμα της»), εγγύτητα (θεωρούμε, μάλλον γενικεύοντας παράτολμα, ότι η πραγματικότητα στη Λατινική Αμερική έχει πολλά κοινά με τη δική μας), επαναστατικότητα (θεωρούμε ότι η λογοτεχνία της Λατινικής Αμερικής είναι μια λογοτεχνία της καταγγελίας και του ξεσηκωμού ενάντια στον [οποιοδήποτε] δυνάστη. Αυτή η παράμετρος είναι ιδιαίτερα εμφανής στη νέα γυναικεία λατινοαμερικανική πεζογραφία που υψώνει με χίλιους τρόπους το ανάστημά της ενάντια στην πατριαρχία).    

 

Για όσους παρακολουθούμε τη διεθνή ποίηση το όνομα της Blanca Varela δεν είναι άγνωστο. Θα μπορούσες να μας καταθέσεις τη δική σου οπτική; Να μας τη «συστήσεις» αναφερόμενος σε στοιχεία της ζωής της και της δημιουργικής της πορείας; Ποια στοιχεία της γραφής της την καθιστούν ξεχωριστή μέσα στη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία;

 

Η λατινοαμερικανική γυναικεία ποίηση είναι μια «ήπειρος». Τεράστια ονόματα ποιητριών που πάλεψαν με θεούς και δαίμονες (την πατριαρχία που λέγαμε) για να ακουστεί η φωνή τους (σε κάποιες περιπτώσεις, μετά θάνατον): Μιστράλ, Στόρνι, Βιτάλε, Πισαρνίκ… η λίστα είναι ατελείωτη. Η Μπλάνκα Βαρέλα, δεν είναι απλώς άλλη μια μεγάλη μορφή σε αυτή τη συναρπαστική αλυσίδα. Είναι η σημαντικότερη ποιήτρια του Περού, μια φωνή και μια ιδιοσυγκρασία ιδιαίτερες, που εμένα μού «άνοιξαν ορίζοντες» αμέσως μόλις ήρθα σε επαφή με το έργο της. Με συγκίνησε, με συνεπήρε. Στη διάρκεια της μεταφραστικής διαδικασίας, όμως, άρχισα να ανακαλύπτω και το πνευματικό της βάθος που κάνει την ποίησή της μοναδική. Έντονη συναισθηματική φόρτιση, πνευματικό βάθος, αποστασιοποίηση και ειρωνεία, αυτό είναι το τετράπτυχο που χαρακτηρίζει, κατ’ εμέ, την ποίησή της.   

 

Η δουλειά που έγινε σε αυτό το βιβλίο ήταν συλλογική και μάλιστα προέκυψε μέσα από ένα εργαστήριο λογοτεχνικής μετάφρασης. Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τις ιδιαιτερότητες μιας τέτοιας μεταφραστικής διαδικασίας; Με ποιον τρόπο συλλειτουργήσατε ως μεταφραστές; Υπήρξαν δυσκολίες και προβληματισμοί αλλά και δυνατότητες που μια «μοναχική» μεταφραστική εργασία δεν θα προσέφερε;

 

Οφείλω να πω σε αυτό το σημείο ότι εδώ και δεκαετίες συνδυάζω την κατά μόνας μετάφραση με την ομαδική/συλλογική/συνεργατική. Έχω, είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο, πάνω από 100 τίτλους στο ενεργητικό μου. Έχω, λοιπόν, να καταθέσω με κάθε βεβαιότητα ότι η συλλογική μεταφραστική διαδικασία οδηγεί σε καλύτερα μεταφραστικά αποτελέσματα. Γνωρίζω ότι αυτή η άποψη δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στο συνάφι, αλλά είμαι σίγουρος ότι κάποτε θα επικρατήσει, και αυτό θα είναι καλό παράδειγμα όχι μόνο για τον χώρο της λογοτεχνικής μετάφρασης, αλλά γενικά για τον τρόπο συμπεριφοράς σε αυτή την αυτιστικά εγωκεντρική χώρα. Το Άσμα δημώδες και άλλα ποιήματα, λοιπόν προέκυψε από ένα διπλό εργαστήριο μετάφρασης (ένα διά ζώσης και ένα διαδικτυακό) υπό την αιγίδα του Κέντρου Ιβηροαμερικανικών Γλωσσών και Πολιτισμών Abanico, με συντονιστή εμένα. Τα δύο εργαστήρια έγιναν παράλληλα, με διαφορετικό υλικό, πλην ενός ποιήματος, το καθένα, από τον Ιανουάριο έως τον Απρίλιο του 2023, ενώ ακολούθησε μια μακρά, πάλι συλλογική, περίοδος επιμέλειας. Η ομάδα του διά ζώσης εργαστηρίου αποτελείτο από τις: Ελένη Βλάχου, Αναστασία Γιαλαντζή, Λαμπρίνα Ιωάννου, Κατερίνα Μάρκου, Μαρία Μελαδάκη, Ματίνα Μπίλλια, Χρυσούλα Ξένου, Σοφία Φερτάκη· η ομάδα του διαδικτυακού εργαστηρίου από τις: Μαρία Αθανασιάδου, Νατάσα Βακουφτσή, Κωνσταντίνα Δράτσα, Θεώνη Κάμπρα, Αλίκη Μανωλά, Ιφιγένεια Ντούμη, Γεωργία Πατινιώτη, Βάσω Χρηστάκου.

            Ο όγκος πληροφοριών που επεξεργάστηκαν οι δύο ομάδες, όπως και η ποσότητα/ποιότητα εκδοχών που προέκυψαν στη διαδικασία των εργαστηρίων αγγίζουν πραγματικά τη σφαίρα του αδιανόητου. Η σύνθεση όλου αυτού του υλικού σε μια τελική (όσο μπορεί να είναι δόκιμος αυτός ο όρος στη λογοτεχνική μετάφραση) εκδοχή μάς πήρε πολλούς μήνες, αλλά αυτή, έτσι κι αλλιώς, είναι μια διαδικασία που, δυνητικά, δεν τελειώνει ποτέ.

 

Η Blanca Varela είναι μια σύγχρονη ποιήτρια που όμως μας έρχεται από έναν πολύ ιδιαίτερο και σύνθετο πολιτισμό, ο οποίος παρουσιάζει κοινά στοιχεία αλλά και σημαντικές διαφορές από τον ευρωπαϊκό. Με ποιον τρόπο θεωρείς πως μπορεί να ακουμπήσει τελικά τον Έλληνα αναγνώστη; Υπάρχουν θέματα και τρόποι που μας αφορούν άμεσα στη γραφή της;

 

H εύκολη απάντηση θα είχε να κάνει με τη (δεδομένη) οικουμενικότητα της λογοτεχνίας. Όμως, ύστερα από τη μετάφραση δεκάδων ποιητών και ποιητριών που εκφράζονται στα ισπανικά, από πλέον από 10 χώρες, έχω συνειδητοποιήσει ότι κάθε δημιουργός έχει μέσα του (άρα και στο έργο του) έναν πυρήνα στον οποίο πολύ δύσκολα μπορεί να έχει πρόσβαση ο εκάστοτε μεταφραστής ή μεταφράστρια. Αυτό γίνεται ιδιαίτερα εμφανές στα εργαστήρια μετάφρασης ποίησης με την παρουσία του ποιητή ή της ποιήτριας, όταν μας δίδεται η δυνατότητα μιας κάποιας πιο εύκολης πρόσβασης σε αυτόν τον πυρήνα, συνεπώς και στην καλύτερη κατανόηση ενός ποιήματος. Με την Μπλάνκα δεν είχαμε προφανώς αυτή τη δυνατότητα. Μας συνεπήρε και τους/τις 17 η ποίησή της, είδε το κάθε μέλος της μεταφραστικής ομάδας τα πράγματα που η ευαισθησία του του επέτρεψε να δει, διαβάσαμε αυτή την Μπλάνκα, μείγμα της παράδοσης των Ίνκας, τον ισπανικών επιρροών και της γαλλικής παιδείας, αλλά αφουγκραστήκαμε και ένα μυστηριώδες υπόβαθρο το οποίο ελπίζουμε να καταφέραμε να το μεταφέρουμε στα ελληνικά. Περισσότερο, λοιπόν, από οτιδήποτε άλλο, θεωρώ ότι σε αυτόν τον μυστηριώδη πυρήνα έγκειται η διαχρονική και διατοπική γοητεία της ποίησης της Μπλάνκα.            

 

Υπάρχουν κάποιοι στίχοι του βιβλίου που θεωρείς πως είναι ενδεικτικοί της ποιητικής της Varela και θα άξιζε να μοιραστείς μαζί μας;

 

Θα σταθώ σε δύο σημεία:

α) στο ποίημα με το οποίο ανακάλυψα κάποτε την Μπλάνκα:

 

Ερωτικό παιχνίδι

 

Τα χέρια στο ύψος του αέρα

δύο με τρία εκατοστά από το κενό

δεν θα κοιτάμε τίποτα συγκεκριμένα

τον κουρνιαχτό που σηκώθηκε

την απρόσμενη ερωτοτροπία των φτερών

που ξεριζώθηκαν στο πέταγμα

το ανόητο ροζ συννεφάκι

που δεν είναι πια

το κλεισεμάτια και το ανοιξέτα

στο φευγαλέο θάμπος

ενός φωτός που δεν διακρίνεται

και το όνειρο πόδια από λάστιχο

και γαλάζια και λαμπερά

τα άστρα

να γελούν

βλέφαρο πάνω σε βλέφαρο

χείλι με χείλι

δέρμα που δεν αφήνει το άλλο

πληγωμένο και λαμπερό

φωτιές

αυτό θα κάνουμε κατά μόνας.

 

και β) σε δύο στίχους, τους τελευταίους του «μεγάλου» ποιήματός της «O μεσιέ Μονό δεν ξέρει να τραγουδά», που αποτυπώνουν εξαιρετικά την κοσμοθεωρία αυτής της μεγάλης ποιήτριας:

 

γιατί ριβονουκλεϊκό οξύ είμαστε

αλλά ριβονουκλεϊκό οξύ ερωτευμένο πάντα

    

Υπάρχουν άλλες μεταφραστικές ή μελετητικές εργασίες που ετοιμάζεις αυτόν τον καιρό;

 

Αυτή την εποχή βρίσκομαι μεταξύ Χιλής και Περού. Ολοκληρώνω τη μετάφραση μιας κομβικής για τη χιλιανή λογοτεχνία των αρχών του 20ού αιώνα νουβέλας, Ayer του Χουάν Εμάρ, για τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, και έχω ξεκινήσει το Le dedico mi silencio το, κατά δήλωσή του, τελευταίο μυθιστόρημα του μέγιστου Μάριο Βάργκας Λιόσα, για τις εκδόσεις Καστανιώτη.   

 

Αγαπητέ Κωνσταντίνε, σε  ευχαριστούμε θερμά για αυτή τη συζήτηση!

 

Εγώ σε ευχαριστώ, Άννα, πολύ για το βήμα, εκ μέρους όλης της μεταφραστικής ομάδας και της εκδότριας Μαρίας Γυπαράκη.

 

Λίγα λόγια για τον μεταφραστή:

 

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι Καθηγητής Πρώτης Βαθμίδας στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ στο γνωστικό αντικείμενο: Εφαρμοσμένη Μεταφρασεολογία, και ειδικό αντικείμενο: Ισπανική Λογοτεχνία. Διδάσκει επίσης Ισπανική Λογοτεχνία και Δημιουργική Γραφή στο ΕΑΠ και Μετάφραση στο Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών Μετάφρασης και Διερμηνείας του ΑΠΘ και στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγας (Ισπανία). Έχει τιμηθεί με το παράσημο Cruz de Oficial de la Orden del Mérito Civil του Βασιλείου της Ισπανίας (Μάιος 2022). Έχει μεταφράσει από τα ισπανικά στα ελληνικά έργα των Μπάγε-Ινκλάν, Πάρδο Μπαθάν, Ουναμούνο, Γκαρθία Λόρκα, Σάμπατο, Ντελίμπες, Βάθκεθ Μονταλμπάν, Γιαμαθάρες, Τσίρμπες, Βιγιόρο μεταξύ άλλων. Τελευταίο βιβλίο του: Ιστορία και Ανθολόγιο Κειμένων της Σύγχρονης Ισπανικής Λογοτεχνίας [20ός αιώνας], Εκδόσεις Πεδίο (2022).

https://www.literature.gr/fakelos-o-logos-ston-metafrasti-o-konstantinos-palaiologos-synomilei-me-tin-anna-griva/

Σεπτέμβριος 2024

ΚΟΥΙΡ 2024: ΒΙΩΜΑ, ΤΕΧΝΗ, ΘΕΩΡΙΑ

 

ΤΕΜΠΡΙΔΟΥ ΓΙΩΤΑ (ΕΠΙΜ.)

Κουίρ. Βίωμα, Τέχνη, Θεωρία

ΕκδΟσεις: ΨΗΦΙΔΕΣ, Θεσσαλονικη, 2024

 

 

Και το ένα τότε είπε είμαι κουίρ και το άλλο τότε είπε είμαι κουίρ. Και κοιτάχτηκαν μεταξύ τους και είχαν άλλο ύψος, άλλο χρώμα, άλλο πάχος, άλλο βάθος και ήταν από άλλο υλικό. Και το ένα είπε είμαι κουίρ και το άλλο είπε είμαι κουίρ. Και κοιτάχτηκαν μεταξύ τους και έγινε το κουίρ.

Ένα βιβλίο για το κουίρ αφορά όποια άτομα αφορά το κουίρ. Προτεραιότητά του δεν θα μπορούσαν να είναι όσοι εχθρεύονται ό,τι βρίσκεται πίσω από το ακρωνύμιο «ΛΟΑΤΚΙ»· δεν θα μπορούσαν να είναι οι ετεροκανονικοί (ούτε όσοι αναρωτιούνται ακόμα τι σημαίνει ετεροκανονικός, που συνήθως κι αυτοί ετεροκανονικοί είναι). Η περιέργεια δεν μου φαίνεται επαρκής λόγος για να ασχοληθεί με αυτόν τον τόμο ο σις στρέιτ ντουνιάς. Δεν ισχύει το ίδιο όμως το για την αλληλεγγύη: Άτομα που στηρίζουν τις ΛΟΑΤΚΙ διεκδικήσεις ή νοιάζονται για τον κουίρ κόσμο, μολονότι τα ίδια ζούνε σε παραδίπλα γειτονιές, δεν αποκλείεται να απολαύσουν την περιδιάβαση στις σελίδες του.

(από την εισαγωγή της έκδοσης)

 

Το βιβλίο αυτό έγινε πραγματικότητα χάρη στα/ις/ους: Γιώργο Δημητρίου, Μαριάννα Πλιάκου, Λύο Καλοβυρνά, Σάββα, Τζότζο Εκάτη Διακουμάκου, άλεξ β. ράινερς, Margio, Ζωή, Σμαρώ Πλατιώτη, Κωνσταντίνο Μαραγκό, Μαρία Κεφαλά, Σούλα Μαρινούδη, Άννη Σιμάτη, Μαρία Μάζη, Θοδωρή Τσιντσώνη, Evie Curu, Ντιάνα Μάνεση, Χαράλαμπο Οταμπάση, Μπίλη Μητσικάκο, φεμινιστική και ΛΟΑΤΚΙ ομάδα Κιουρί-ατ, Beaver, Λεσβίες στα Πρόθυρα, Μότσι, Chraja, Μαρία Λούκα, Θανάση McMorait, Σταυρούλα Πουλημένη, Νικόλ Λογοθέτη, Χρίστο Μάη, Γλυκερία Μπασδέκη, Βασιλεία Οικονόμου, Μάριο Χατζηπροκοπίου, μίλτο κουτλή, Πρόκνη, ευά παπαδάκη, Γεωργία Τσουκαλοχωρίτη, Βάλια Τσιριγώτη, United Sensations of Eleni, μκχ, Σοφία Μπέμπεζα, Γιώτα Κουϊτζόγλου, Σαμ, Βίκυ Τσελεπίδου, Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, Μαλαματή Μαρία Πετρίδου, Μαρία Γεωργούλα, Χρηστίνα-Καλλιρρόη Γαρμπή, Σοφία Χατζοπούλου, Ούρσουλα Φωσκόλου, Ελίζα Παναγιωτάτου, Στέλλα Τενεκετζή, Patrizia Rondini, Μαριέλ Νικοδήμος, Γκραν Οβίδιο Ακοπάν, Σοφία Γεωργιάδου, Αναστασία Στρίμτσου, Σοφία Ροζάκη, Μαρία Φ. Ντολόρες, Ρόζα Τεγουγιάννη, ίω, Ναόμι, Ζιρλάρ Μορντ Ω', Ειρήνη Κολιού, Γιάννη Κοτινόπουλο, Αριάννα Μανουσώφ, Εύα Κολιοπάντου, ccinq, Αλπική κολόνια, ανθόκοσμο, φρικαντέλα, Evripidis and His Tragedies, Άρι, θοδωρή, Ανό Θεοδώρογλου, Alienprincesshasgreasyhair, Ίριδα Δεπάστα, Παναγιώτα Μπαμπατζιμοπούλου, Σταματίνα Κατσίβελη, Σταυρούλα Κωστάκη, Μπέσυ Πολυκάρπου, παπαρούνα, Ελένη Βλάχου, Ζωή Κόκκα, Σπύρο Χαιρέτη, Γιώργο Λαϊνόπουλο.

 

Βιβλιοκριτική της Κωνσταντίνας Κορρυβάντη για το Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής του José Daniel Espejo

 

Ο Εσπέχο και η αλήθεια της Μούρθια

 

 

Κωνσταντίνα Κορρυβάντη, Η Εποχή, 02-03-24

 

 

Χοσέ Ντανιέλ Εσπέχο, Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής, εκδόσεις Librofilo & Co, 2023, μτφρ. Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

 

«Γιατί γράφει έτσι; Γιατί δεν γνωρίζει άλλον τρόπο. Γιατί αναγνωρίζει στο τέλος κάθε λέξης “μία σκιά, μία αγωνία, μία αναζήτηση για κάτι ασαφές./ Αυτή η αναζήτηση είμαι εγώ”. Αυτή η αναζήτηση είναι εκείνος, αυτός ο περίεργος και καλός άνθρωπος, και μεθυσμένος και μόνος και φροντίζων και φροντιζόμενος. Και τρομοκρατημένος ενώπιον της λέξης ΘΑΝΑΤΟΣ. Και δυνατός ενώπιον της λέξης ΠΑΙΔΙΑ. Και λυπημένος ενώπιον της λέξης ΑΡΡΩΣΤΙΑ. Και ευτυχισμένος, πίσω από τη λέξη ΕΜΕΙΣ».

Με αυτά τα λόγια ο Ντανιέλ Χ. Ροντρίγκεθ στο επίμετρο της δίγλωσσης ελληνικής έκδοσης εξηγεί την περίπτωση του γεννημένου το 1975 ισπανού βιβλιοπώλη και ποιητή από την Μούρθια, Χοσέ Ντανιέλ Εσπέχο. Τα ποιήματα του οποίου κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Librofilo & Co υπό τον τίτλο Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής, εγκαινιάζοντας τη σειρά Ars poetica. Tον πρόλογο και τη μετάφραση υπογράφει ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, που είχε πρωτοσυστήσει τον ισπανό ποιητή στο ελληνικό κοινό το 2022 μέσα από το ηλεκτρονικό περιοδικό Χάρτης (τ. 37, 38,39).

Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής, (Διεθνές βραβείο ποίησης Juan Rejano-Puente Genil 2019), είναι ένα βιβλίο σπαραχτικά βιωματικό που μετρά μέρα με τη μέρα την καθημερινότητα και τις αντοχές ενός άνδρα μόνου. Από το πρώτο κιόλας ποίημα ο κόσμος του Εσπέχο μας αποκαλύπτεται χωρίς περιστροφές, πείθοντάς μας πως η ειλικρίνεια μπορεί να μιλήσει για τα πάντα, να μιλήσει και τη γλώσσα της ποίησης δίχως μαλάματα. Στο INTRO διαβάζουμε:

 

ΜΟΥ έκανε μια συνέντευξη τον Αύγουστο του ′16

ο δημοσιογράφος Αντόνιο Άρκο για την Αλήθεια της Μούρθια

αναζητώντας την «ανθρώπινη διάσταση». Απάντησα

τη συνήθη αλληλουχία από κοινοτοπίες: μια φωτεινή ιστορία,

διανθισμένη με δράματα, με χάπι εντ

σχετικά με έναν τύπο που μένει χήρος και μαθαίνει να φροντίζει τα παιδιά του

(το ένα αυτιστικό) μόνος του, με τη βοήθεια της ποίησης

(στ’ αλήθεια!) και της καλής του καρδιάς.

 

Στα ποιήματα του Εσπέχο ακούμε καθαρά μία φωνή εξομολογητική που λαχταρά να μοιραστεί -γιατί το μοίρασμα είναι η πηγή όλης της δύναμής της- τη δοκιμασία ζωής και τη χωρίς τέλος αγωνία ενός χήρου πατέρα να τα βγάλει πέρα με τον βιοπορισμό, την απώλεια, το στίγμα, την ασθένεια, τη μοναξιά. Αφηγηματική, ποιητική πρόζα της μίας ανάσας (ή των πολλών και κοφτών) που γνωρίζει τα όρια της, αλλά μπορεί να οραματίζεται πέρα από αυτά, επαναφέροντας ένα παλιό αναπάντητο ερώτημα: τελικά ποιος φροντίζει τον φροντιστή;

Αυτή την ερώτηση κρατά ανοιχτή η σύρτις και αποσύρεται με ένα ποίημα (σελ. 25). Γράφει ο Εσπέχο:

 

«Για τι πράγμα μιλάει αυτή η μουσική που λέει να λικνίζεσαι, / ν’ αγαπάς όλα τα σώματα και να χορεύεις στις σκεπές / να βάλεις φωτιά στον κόσμο και να φτιάξεις έναν άλλο / πιο δίκαιο και φωτεινό; / Άραγε ποιόν προσμένει / όποιος είναι σίγουρος πως, μία ευτυχισμένη ημέρα, θα βρει / κάποιον / και δεν θα χωρίσουν ποτέ; Όχι εμένα, / όχι τον γιό μου κι εμένα. Όσο πιο / όμορφο το παραμύθι τόσος λιγότερος είναι ο χώρος / που έχουμε εμείς σ΄ αυτό. Αν τραγουδάμε πού και πού / είναι γιατί γνωρίζουμε τα λόγια επειδή τ΄ ακούσαμε στο ράδιο / τη ζωή των άλλων / τραγουδάμε».

 

Aforismos, Taller de traducción de doble dirección: (GRIEGO>ESPAÑOL y ESPAÑOL>GRIEGO) / Αφορισμοί, Εργαστήριο μετάφρασης διπλής κατεύθυνσης: (ΕΛΛΗΝΙΚΑ>ΙΣΠΑΝΙΚΑ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΚΑ>ΕΛΛΗΝΙΚΑ)