Ένα τόσο μικρό
έργο σηκώνει μεγάλη συζήτηση. Ο λόγος για τη «Θεία Τούλα» του Μιγκέλ ντε
Ουναμούνο (1864-1936), Ισπανού συγγραφέα βασκικής καταγωγής με έντονη πολιτική
δράση, ασπαζόμενος αρχικά τις ιδέες του βασκικού εθνικισμού και έπειτα τον
σοσιαλισμό εισχωρώντας στο Σοσιαλιστικό Κόμμα. Από την ηλικία των 36 χρόνων
γίνεται πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σαλαμάνκα. Το καλοκαίρι του 1936 ξεσπά
το στρατιωτικό πραξικόπημα του Φράνκο. Ο Ουναμούνο, στην αρχή θετικά
προσκείμενος σε αυτήν την ενέργεια, εναντιώνεται όταν βλέπει την απίστευτη
ωμότητα των φασιστών. Ο Φράνκο τον καθαιρεί από πρύτανη λίγες μέρες μετά τη
δήλωσή του ενάντια στο καθεστώς. Τον Νοέμβριο του '36 δίνει την τελευταία του
συνέντευξη στον Νίκο Καζαντζάκη και την 31η Δεκεμβρίου 1936 πεθαίνει, μόνος και
απεγνωσμένος.
Ομολογώ
πως δεν γνώριζα αυτόν τον συγγραφέα καθώς η σχέση μου με την Ισπανική
λογοτεχνία είναι ανύπαρκτη. Η πρώτη γνωριμία έγινε με την ανάγνωση της «Θείας
Τούλας», της νουβέλας του, που κυκλοφόρησε από την τρομερά κατατοπιστική και καλαίσθητη
σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg. Έργο που εκδόθηκε πρώτη φορά το 1921 και
προκάλεσε διχογνωμία ανάμεσα στους κριτικούς. Δικαίως. Η «θεία Τούλα» είναι μια
νουβέλα με μια πρωταγωνίστρια που είναι ίσως το πιο αμφιλεγόμενο και πολύπλοκο
πρόσωπο που έχω διαβάσει, ειδικά σε ένα τόσο σύντομο κείμενο. Η πρωταγωνίστρια
είναι η Χερτρούδις, με το χαϊδεύτικο Τούλα, η οποία έχει μια αδερφή, τη Ρόσα,
και οι δύο ορφανές. Της μεγαλώνει ο ιερωμένος θείος τους, δον Πριμιτίβο, ο
οποίος τις αφήνει να διαλέξουν μόνες τους το δρόμο τους έχοντας εμπιστοσύνη σε
αυτές και στο αίμα της αδερφής του που ρέει μέσα τους. Η Ρόσα είναι εκδηλωτική,
ένας άγγελος σε ομορφιά και γήινη, οικεία σε συμπεριφορά. Η Χερτρούδις από την
άλλη είναι πιο συμμαζεμένη, απόμακρη, πολλές φορές σκληρή αλλά με μια γοητεία
που μαγνητίζει. Ο Ραμίρο εκδηλώνει στην αρχή ενδιαφέρον για τη Ρόσα και μόλις
το μαθαίνει η Τούλα, τους πιέζει να παντρευτούν και να αποκτήσουν παιδιά, για
να γίνει εκείνη θεία.
Εδώ
αρχίζει το κυρίως θέμα του βιβλίου το οποίο διακλαδίζεται σε πολλά θέματα. Η
Τούλα είναι μια γυναίκα η οποία σιχαίνεται τους άντρες και γενικά τη σεξουαλική
επαφή, ούσα παρθένα, και αναλαμβάνει το ρόλο της μητέρας-παρθένου, θέλοντας να
συνδυάσει τους ρόλους της μητέρας και της παρθένου, ρόλοι απολύτως
ασυμβίβαστοι. Έτσι, μόλις η αδερφή της μένει έγκυος την επισκέπτεται συχνά για
να φροντίζει τον ανιψιό της και να τον διαφυλάσσει από την «κάψα» των γονιών
του, να διασφαλίσει δηλαδή την αγνότητα. Μετά τον θάνατο της αδερφής της, αφού
η τελευταία γεννήσει το τρίτο της παιδί, εγκαθίσταται μόνιμα στο σπίτι για να
μεγαλώσει τα ανίψια της, αρνούμενη όμως πιεστικά τις προτάσεις γάμου από τον
κουνιάδο της. Εδώ λοιπόν αρχίζει το ενδιαφέρον κομμάτι για την εξέλιξη του
χαρακτήρα της. Τι είναι λοιπόν η θεία Τούλα για τα παιδιά τα οποία μεγαλώνει
και για τον οίκο τον οποίον έχει δεσμευτεί να διατηρήσει και να αναπτύξει; Μια
αυταρχική παρουσία δίχως έλεος ή μια θεία που νοιάζεται για το καλό των ανιψιών
της; Τα θέματα που προκύπτουν για την προσωπικότητα αυτής της παρθένας-σουφραζέτας
είναι άπειρα: επιλέγει την παρθενία γιατί μισεί τους άντρες που υποβιβάζουν το
θαύμα της αναπαραγωγής στην ηδονή ή λόγω κάποιας ζηλειας για την αδερφή της;
Γιατί πασχίζει να διασφαλίσει την αγνότητα; Είναι θρησκόληπτη ή ψυχικά άρρωστη
με την καθαρότητα; Ούτε ο ίδιος ο Ουναμούνο δεν θα μπορούσε να απαντήσει σε
αυτά τα ερωτήματα καθώς ο χαρακτήρας που έφτιαξε τον ξεπερνάει κατά πολύ, καθώς
και εκείνος ήταν «απλά ένας άντρας».
Πολύ
ιδιαίτερος επίσης και ο τρόπος γραφής του που σπάει κάθε δέσμευση του
μυθιστορήματος που κυριαρχούσε τον 19ο αιώνα, με τα ρεύματα του ρεαλισμού και
του νατουραλισμού, και στρέφει την προσοχή του αποκλειστικά στον εσωτερικό
κόσμο των ηρώων του, αγνοώντας οτιδήποτε το εξωτερικό, όπως τα επώνυμά τους,
τον τόπο και χρόνο που διαδραματίζεται η ιστορία, περιγραφές προσώπων και
τοπίων. Σπάει τα καλούπια και φτιάχνει έναν νέο τύπο μυθιστορήματος.
Μια
νουβέλα τρομερά απολαυστική, με μια ηρωίδα που προσπαθείς μάταια να
ψυχολογήσεις και θα σου μείνει για πάντα στο νου. Η έκδοση εξαιρετική, με μια
πολύ καλή μετάφραση και ένα διαφωτιστικό επίμετρο.
https://www.goodreads.com/book/show/34766635
29/06/17
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου