1η Διεθνής Συνάντηση Ποιητών ARS POETICA / Ισπανία – Κύπρος – Ελλάδα / Πάτρα - 21 με 23 Σεπτεμβρίου 2018

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

Ανεξαρτήτως λογοτεχνικών γενεών και ενοποιών αισθητικών

του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

Στην Ισπανία, στις αρχές του 20ού αιώνα, στοχαστές του μεγέθους του Γκαμπριέλ Μάουρα και του Χοσέ Ορτέγα ι Γκασέτ εισήγαγαν στα κείμενά τους την έννοια της λογοτεχνικής «γενιάς». Από τότε, η ισπανική λογοτεχνία, καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ού αιώνα, έζησε κάτω από την επιρροή και το βάρος των διαφόρων «λογοτεχνικών γενεών», μια έννοια η οποία, σύμφωνα με τον Χοσέ-Κάρλος Μαϊνέρ, χρησιμεύει «για να ορίσει την είσοδο στην ιστορία μιας ομάδας που διακρίνεται από σχετική συνοχή, τα μέλη της οποίας, κατά τη διάρκεια μιας, συνήθως, σύντομης περιόδου, δίνουν κατά τρόπο κοινό ποικίλες μαρτυρίες για τα βιώματά τους». Από τις αρχές του 20ού αιώνα, και τη Γενιά του ’98, μέχρι το τέλος του, πριν από δύο περίπου δεκαετίες, οι ισπανοί συγγραφείς έχουν καταταχθεί, τυποποιηθεί, αναλυθεί, παρουσιαστεί, διατηρηθεί στη μνήμη των αναγνωστών ή ξεχαστεί, υπό το φως μιας διαδικασίας τόσο αυθαίρετης και καταχρηστικής, αλλά την ίδια στιγμή, εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, ιδιαιτέρως απαραίτητης για τους μελετητές του φαινομένου. Μεταξύ αυτών των δύο χρονικών άκρων, και εστιάζοντας πλέον στο χώρο της ποίησης, υπήρξαν πολλές ενδιάμεσες στάσεις, όπως ο ισπανοαμερικανικός Συμβολισμός, η γενιά των αρχών του 20ού αιώνα, η γενιά του ’27, η γενιά του ’36, η κοινωνική ποίηση της δεκαετίας του ’50, οι νεότατοι ποιητές της δεκαετίας του ’70 ή οι μετανεωτερικοί της δεκαετίας του ’80.

Οι λόγοι για την καταφυγή σε αυτόν τον κατακερματισμό είναι αρκετοί, όπως είναι αρκετές και οι αντιρρήσεις που έχουν διατυπωθεί εναντίον αυτής της διαδικασίας, ωστόσο η πιο σημαντική εξήγηση, απ’ όλες όσες έχουν χρησιμοποιηθεί για να «νομιμοποιήσουν» τον εν λόγω τεχνητό διαχωρισμό, εξακολουθεί να είναι η ανάγκη των λογοτεχνικών κριτικών και ιστορικών να βρουν ένα μεθοδολογικό εργαλείο που να τους επιτρέπει να οργανώσουν πάνω στο χαρτί –επί τη βάσει κριτήριων όπως το ύφος ή η θεματολογία, η ημερομηνία ή ο τόπος γέννησης– την περιρρέουσα λογοτεχνική πραγματικότητα, να οργανώσουν ως εκ τούτου, ή τουλάχιστον να προσπαθήσουν να το κάνουν, ένα φαινόμενο που από τη φύση του είναι, ευτυχώς, χαοτικό και ετερόκλητο. Είναι ακριβώς αυτό το πολυεπίπεδο και πολυσήμαντο πολιτιστικό περιβάλλον που καθιστά προβληματική κάθε προσπάθεια τεχνητής διάκρισης της ισπανικής λογοτεχνικής πραγματικότητας του 21ου αιώνα σε λογοτεχνικές γενιές, κατά τον τρόπο και με τη συχνότητα που αυτό είχε συμβεί στη διάρκεια του 20ού αιώνα.

Όπως προκύπτει, συνεπώς, από αυτή την τηλεγραφική παρουσίαση των διαφόρων γενεών που κυριάρχησαν στη σκηνή της ισπανικής ποίησης του 20ού αιώνα, εδώ και σχεδόν τρεις δεκαετίες δεν έχει εφευρεθεί μια νέα ετικέτα που να συγκεντρώνει υπό τη σκέπη της έναν σημαντικό αριθμό ποιητών και ποιητριών μιας δεδομένης αισθητικής συνοχής, με υποτιθέμενες ή πραγματικές λογοτεχνικές συγγένειες. Βέβαια, το 2016, ο ποιητής και κριτικός λογοτεχνίας Χοσέ Λουίς Μοράντε χρησιμοποίησε τον όρο «Γενιά των κινητών» για να συγκεντρώσει, στην ανθολογία Re-generación, 25 ισπανούς ποιητές, γεννημένους μετά το 1980, αλλά η πρότασή του, όπως και εκείνη του Ενρίκε Βιγιαγκράσα, επίσης του 2016, ο οποίος μίλησε για τους «Ποιητές του WhatsApp», δεν παύουν να κινούνται στο έδαφος του άνευ ιδιαίτερης σημασίας εξυπνακισμού. Θα χρησιμοποιηθούν, άραγε, αυτές οι ετικέτες από τους μελετητές του λογοτεχνικού φαινομένου στην Ισπανία; Αμφιβάλουμε βάσιμα.

Στον τομέα της ποίησης, λοιπόν, η (προ)τελευταία προσπάθεια να εφευρεθεί μια γενιά χρονολογείται από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 με τους μετανεωτερικούς και την «Ποίηση της εμπειρίας», και συμπίπτει με τη συνειδητοποίηση από τους μελετητές της λογοτεχνίας του πόσο αδόκιμο και αβάσιμο ήταν να εξακολουθήσουν να χρησιμοποιούνται οι λογοτεχνικές γενιές ως εργαλείο εργασίας και οργάνωσης των λογοτεχνικών σπουδών στα τέλη του 20ού αιώνα. Στο χρονικό σημείο του 21ου αιώνα στο οποίο βρισκόμαστε, οι μελετητές δεν μιλούν πλέον για γενιές ή ρεύματα. Η ισπανική ποίηση αποκηρύσσει τις στείρες γενεαλογίες. Ο ποιητής βρίσκει τη φωνή του, υπερβαίνοντας χρονολογίες και ενοποιούς αισθητικές. Η ποιητική πραγματικότητα (δια)γράφεται επί τη βάσει αυτού που ο Βιθέντε Λουίς Μόρα αποκαλεί «μεταφυσική μοναξιά [του ποιητή] κατά τη στιγμή που κάνει το μεγάλο βήμα προς τον ποιητικό χώρο», αν και ευτυχώς, κατά τη γνώμη μας, είμαστε μακριά ακόμη από το να κάνουμε λόγο για τον «αιώνα των ατομικοτήτων», όπως μερικοί μελετητές έχουν σπεύσει να κάνουν.

Η σύγχρονη ισπανική ποίηση βρίσκεται σε εξαιρετική κατάσταση, αν λάβουμε υπόψη μας τον όγκο των δημιουργιών και το λογοτεχνικό περιβάλλον (εκδοτικοί οίκοι, περιοδικά, συναντήσεις ποίησης...), και χαρακτηρίζεται από την έλλειψη στεγανών, γεγονός που οξυγονώνει το ποιητικό τοπίο όσον αφορά το ύφος και τη θεματική. Σήμερα, λοιπόν, αυτό το απόγευμα, αυτές τις μέρες, στο πλαίσιο της πρώτης διεθνούς συνάντησης ποιητών Ars Poetica, έχουμε την τύχη και το προνόμιο να έχουμε μαζί μας τη φυσική παρουσία και την ποίηση πέντε εκπροσώπων της σύγχρονης ισπανικής ποίησης και πιο συγκεκριμένα της ανδαλουσιάνικης, γεγονός για το οποίο, ως Γραναδίνος εξ υιοθεσίας, είμαι εξαιρετικά συγκινημένος. Μιλάμε για τον Χοσέ Αντόνιο Μορένο Χουράδο, μέγιστο ποιητή και δάσκαλο, και διακεκριμένο ελληνιστή, η διδακτορική του διατριβή αφορά την ποίηση του Σεφέρη, ο οποίος θα μας διαβάσει ποιήματά του αμέσως μετά, και τους Χοσέ Αντόνιο Γκαρθία, Αντόνιο Ραμίρεθ Αλμάνθα, Πέδρο Ενρίκεθ και Μαρία Ροσάλ των οποίων την ποίηση θα απολαύσετε σε διαδοχικές συνεδρίες στο πλαίσιο της Συνάντησης.

Πριν κλείσω, μια πολύ σύντομη αναφορά στην παρουσία της σύγχρονης ισπανικής ποίησης στην Ελλάδα. Γίνονται πολλές μεταφράσεις, για βιβλία, ανθολογίες, λογοτεχνικά περιοδικά ή ηλεκτρονικές σελίδες. Πλέον η ισπανική ποίηση στην Ελλάδα δεν είναι μόνο ο Λόρκα και λίγα πράγματα ακόμα. Αλλά το πιο ενθαρρυντικό είναι ότι έχουμε πλέον, όπως εδώ σήμερα, τους ποιητές μαζί μας, στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, να διαβάζουν τα ποιήματά τους. Και αν στις αρχές αυτού του αιώνα είχαμε την ευχαρίστηση να ακούσουμε ζωντανά τον Μπρίνες ή τον Γκαμονέδα, τα τελευταία χρόνια φιλοξενήσαμε νεότερους δημιουργούς όπως η Άδα Σάλας, η Mερθέδες Θεμπριάν, η Μπιμπιάνα Κογιάδο, ο Χουάν Βιθέντε Πικέρας ή η Αουρόρα Λούκε. Μακάρι να ακολουθήσουν πολλές και πολλοί ακόμα!

Το κείμενο αυτό θα διαβαστεί στην πρώτη διεθνή συνάντηση ποιητών Ars Poetica που συνδιοργανώνεται από το Γραφείον Ποιήσεως και το διεθνές περιοδικό Erato Ars Poetica, Revista Internacional de Poesía, που θα λάβει χώρα στην Πάτρα, στο Επίκεντρο+ από 21 έως 23 Σεπτεμβρίου 2018 με τη συμμετοχή ισπανών, κυπρίων και ελλήνων ποιητών. Με την υποστήριξη της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του Ινστιτούτου Θερβάντες. 

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ

Παρασκευή 21  Σεπτεμβρίου 2018

18:00- 18:10                      Έναρξη τριμερούς συνάντησης.

  Χαιρετισμοί

18:10- 18:30                      Βράβευση των ποιητών  José Αntonio

          Μοrenο Juradο και Δημήτρη Κάβουρα  

                                                           

                   

Πρώτη συνεδρία

Ισπανοί ποιητές

Πρόεδρος: Στέλιος Καραγιάννης

Προεδρείο: Αντώνης Δ. Σκιαθάς, Στέλιος Καραγιάννης, Jοsé Αntoniο Μοrenο Juradο

18:30- 18:45                       Σύντομη εισαγωγή στη σύγχρονη

                   ισπανική ποίηση από τον αναπ.      

                   Καθηγητή του ΑΠΘ, Κωνσταντίνο   

                   Παλαιολόγο

18:45- 18:55                       José Antonio Moreno Jurado 
18:55- 19:05                       José Antonio García

19:05- 19:15                       Δήμητρα Χριστοδούλου

19:15- 19:25                       Γιώργος Μαρκόπουλος 

19:25- 19:35                       Γιάννης Πατίλης

19:35- 19:45                       Σωτήρης Παστάκας

19:45- 19:55                       Νίκος Κατσαλίδας

19:55- 20:05                       Ξάνθος Μαιντάς

Διάλειμμα   

Δεύτερη συνεδρία

Κύπριοι ποιητές

Πρόεδρος: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

Προεδρείο: Ξάνθος Μαϊντάς, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Γιώργος Χριστοδουλίδης

20:15- 20:30                       Παρουσίαση των Κυπρίων

    ποιητών από τον ποιητή και

    κριτικό Παναγιώτη Νικολαΐδη

20:30- 20:40                        Γιώργος Χριστοδουλίδης

20:40- 20:50                        Βάκης Λοϊζίδης

20:50- 21:00                        Μιχάλης Παπαδόπουλος

21:00- 21:10                        Στέφανος Σταυρίδης

21:10- 21:20                        Παναγιώτης Νικολαΐδης

21:20- 21:30                        Γιώργος Θεοχάρης

21:30- 21:40                        Παντελής Μπουκάλας

21:40- 22:00                        Σύντομη συζήτηση

Δείπνο

Σάββατο 22 Σεπτεμβρίου 2018

08:30-14:00    Επίσκεψη με πούλμαν στην Αρχαία Ολυμπία. Ποιητικές αναγνώσεις.

Πρώτη συνεδρία

Οι ποιητές της γενιάς του '80, Μέρος A

Πρόεδρος: Αντώνης Σκιαθάς

Προεδρείο: Βαγγέλης Τασιόπουλος, José Antonio Moreno Jurado, Αντώνης Σκιαθάς

18:00-18:15                      Εισήγηση γα τους ποιητές της

         γενιάς του ’80 από τη Θεοδούλη

         Αλεξιάδου, διδ. Παν. Σορβόννης,

                                         ΕΚΠΑ

18:15-18:25                      Antonio Ramírez Almanza

18:25-18:35                      Pedro Enríquez

18:35_18:45                      Γιάννης Στρατούλιας

18:45-18:55                      Τασούλα Καραγεωργίου

18:55-19:05                      Αντώνης Σκιαθάς

19:05- 19:15                     Γιώργος Κοζίας

19:15- 19:25                     Ηρώ Νικοπούλου

19:25- 19:35                     Γιάννης Τζανετάκης

Διάλειμμα

Δεύτερη συνεδρία

Οι ποιητές της γενιάς του '80, Μέρος Β

Πρόεδρος: Σωτήρης Παστάκας

Προεδρείο: Τασούλα Καραγεωργίου, Σωτήρης Παστάκας, Μίνα Πετροπούλου

19:45- 19:55                      María Rosal

19:55- 20:05                      Βαγγέλης Τασιόπουλος

20:05- 20:15                      Γιάννης Παππάς

20:15- 20:25                      Στέλιος Καραγιάννης

20:25- 20:35                      Γιάννης Τόλιας

20:35- 21:00                      Συζήτηση περί λογοτεχνικών γενεών

Δείπνο

Κυριακή  23  Σεπτεμβρίου 2018

Συνεδρία

Οι ποιητές των αρχών του 21ου αιώνα

Πρόεδρος: Μίνα Πετροπούλου

Προεδρείο: Μίνα Πετροπούλου, Στέλιος Καραγιάννης, José Antonio Moreno Jurado

10:00- 10:15                         Εισήγηση για τη γενιά του ’00

          κ. εξ. από τη Θεοδούλη

          Αλεξιάδου, διδ. Παν. Σορβόννης,

                                          ΕΚΠΑ

10:15- 10:25                               Γιάννης Αλεξανδρόπουλος

10:25- 10:35                               Πέτρος Γκολίτσης

10:35- 10:45                               Σταύρος Γκιργκένης

10:45- 10:55                               Ελευθερία Σταυράκη

10:55- 11:05                               Ελευθερία Θάνογλου

Διάλειμμα

11:15- 11:25                              Αλέξανδρος Κορδάς

11:25- 11:35                              Δήμητρα Κουβάτα 

11:35- 11:45                              Παυλίνα Μάρβιν

11:45- 11:55                              Γιώργος Ρούσκας

11:55- 12:05                              Βάλια Τσάιτα Τσιλιμένη

12:05- 12:30                              Συζήτηση και ανακοινώσεις για

                                          την Ars Poetica 2