Βιβλιοκριτική του Κώστα Αθανασίου για τις Ενοχλητικές δεσποινίδες

 

«Ενοχλητικές δεσποινίδες. Λατινοαμερικάνικη γυναικεία μικροαφήγηση και έμφυλοι ρόλοι», ανθολόγηση και μεταφραστική επιμέλεια: Παναγιώτης Ξουπλίδης, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Μαρισόλ Φουέντες, εκδόσεις Στιγμός, 2021

 

 

Η μικροαφήγηση ή μικρομυθοπλασία έχει μεγάλη ιστορία στη Λατινική Αμερική. «Η ισπανόφωνη μικρομυθοπλασία με λογοτεχνικές φιλοδοξίες εμφανίζεται περί τα τέλη του 19ου αιώνα», διαβάζουμε στην εξαιρετικά κατατοπιστική εισαγωγή των τριών ανθολόγων για το βιβλίο. Πρώτο βιβλίο που περιέχει μικροδιήγημα θεωρείται το περίφημο Azul, του Νικαραγουανού Ρουμπέν Δαρίο, που εκδόθηκε το 1888. Από τότε, πολύ μεγάλα ονόματα της λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας ασχολήθηκαν λίγο ή πολύ με αυτό το είδος.

Αντίστοιχα μεγάλη παράδοση έχει και η γυναικεία γραφή, αλλά ο βαθμός που είναι γνωστές στο κοινό οι γυναίκες συγγραφείς είναι δυσανάλογα μικρός σε σχέση με τον αριθμό τους και την ποιότητα του έργου τους. Ωστόσο (πάλι από την εισαγωγή), «η προφανής αντρική κυριαρχία καταδίκασε στη λήθη, την απώλεια ή την αναγνωστική αδιαφορία αρκετά έργα γραμμένα από γυναίκες». Η υπονόμευση των στερεότυπων και των έμφυλων σχέσεων εξουσίας, βέβαια, είχε την αντανάκλασή της τόσο στη λογοτεχνία που γραφόταν και γράφεται όσο και στην ορατότητά της.

Η συγκεκριμένη ανθολογία περιλαμβάνει τριάντα τρεις συγγραφείς, από τρεις χώρες (Αργεντινή, Μεξικό, Χιλή), και εξήντα έξι μικροδιηγήματα, από διακόσιες δεκαοκτώ λέξεις, το μεγαλύτερο, μέχρι ελάχιστες λέξεις, το μικρότερο, η Απελευθέρωση, της Αδριάνα Ασουσένα Ροντρίγκες: «Δεν σ’ ονειρεύομαι πια. Μάρτυράς μου η αγρύπνια μου».

Η υφολογική και η θεματική γκάμα των μικροδιηγημάτων είναι πολύ μεγάλη. Ιστορίες λυπημένες ή σκληρές, ιστορίες με ανατροπές ή όχι, ιστορίες για μοναχικές γυναίκες ή για σχέσεις, ιστορίες όμως που, οι περισσότερες τουλάχιστον, σημαδεύονται από το φύλο των συγγραφέων και ό,τι σημαίνει αυτό στο συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο.

Η επεξεργασία αυτού του τόμου είναι προϊόν συλλογικής δουλειάς, που περιγράφεται στο κείμενο των ανθολόγων. Εκεί διαβάζουμε και ότι ο «παράξενος» τίτλος της συλλογής προέρχεται από μια συλλογικότητα γυναικών συγγραφέων από τη Χιλή.

 

Κώστας Αθανασίου, Η Εποχή, 05-12-2021

Algunas de la Señoritas Imposibles en la presentación del libro en Lima (Perú) en 2022.

Foto de Angélica Santa Olaya.

De izquierda a derecha: V. García Jolly, M. Montealegre, D. Grijalva, P. Barros, A. A. Rodríguez, L. Díaz Mesa