Βιβλιοκριτική του Άγη Αθανασιάδη για Τα Άγια Νήπια του Miguel Delibes

 

LIBROFILO, Σάββατο, 02 Απριλίου, 2022

 

 

Τα Άγια Νήπια

 

Ο μεγάλος Ισπανός συγγραφέας Miguel Delibes (1920 – 2010, Valladolid), ένας χαμηλότονος και ιδιαίτερα στιλάτος δημιουργός, θεωρείται ένας από τους εμβληματικότερους και πιο πολυβραβευμένους λογοτέχνες στη χώρα του. Με την συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση του, πριν δυο χρόνια, έγιναν εκδηλώσεις προς τιμή του, όχι μόνο στη γενέτειρά του, το Βαγιαδολίδ, όπου έγιναν τα αποκαλυπτήρια ενός αγάλματός του, αλλά και σε ολόκληρη την Ισπανία ως αναγνώριση της αξίας και της συμβολής του στα γράμματα της χώρας.

Στην Ελλάδα, έχουν κυκλοφορήσει κάποια βιβλία του συγγραφέα, με πιο σημαντικό απ’ όλα, το αριστούργημά του, «Πέντε ώρες με τον Μάριο», πριν από λίγα χρόνια από τις εκδόσεις Ποταμός. Από τις ίδιες εκδόσεις, με τις πάντα εξαιρετικές επιλογές στην μεταφρασμένη πεζογραφία (και όχι μόνο), κυκλοφόρησε πριν λίγους μήνες και άλλο ένα σπουδαίο μυθιστόρημα του Ισπανού συγγραφέα, «ΤΑ ΑΓΙΑ ΝΗΠΙΑ» («Los Santos Inocentes»), σε μετάφραση του Κων/νου Παλαιολόγου (σελ. 165), βιβλίο που είχε πρωτοεκδοθεί στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις Γκοβόστη, το 2001, σε μετάφραση Δέσποινας Μάρκου, με τίτλο «Οι Αθώοι Άγιοι».

Τα «Άγια Νήπια», αυτό το στιβαρό νατουραλιστικό μυθιστόρημα του Ντελίμπες, έργο ωριμότητας του συγγραφέα, που γράφτηκε το 1981, έρχεται σε ευθεία αντίθεση με το «Πέντε ώρες με τον Μάριο», που είναι ένα αστικό δράμα δωματίου, με πολλή θεατρικότητα. Τα «Άγια Νήπια», είναι ένα βιβλίο που εκτυλίσσεται την δεκαετία του ’60, στην αγροτική Ισπανία, σε μια απομακρυσμένη περιοχή –μάλλον την Εξτρεμαδούρα–, σε μια κοινωνία φεουδαρχική, με πολλές αντιθέσεις.

Γραμμένο σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, το μυθιστόρημα του Ντελίμπες, είναι χωρισμένο σε έξι μέρη (βιβλία όπως αποκαλούνται). Οι ήρωες του βιβλίου, είναι  φτωχοί αγρότες, υποτακτικοί που ζουν σε συνθήκες απόλυτης ένδειας, σε ένα καθεστώς κοινωνικής ακινησίας, που θα μπορούσε να θυμίζει καταστάσεις προηγούμενων αιώνων.

Στο επίκεντρο της ιστορίας, είναι ο γηραιός Αθαρίας, με το παιδικό μυαλό, που από τότε που θυμάται τον εαυτό του υπηρετεί την οικογένεια του νεαρού κυρίου, στον οποίον ανήκει αποκλειστικά, κάνοντας μικροδουλειές έξω από το σπίτι – προσέχει τα σκυλιά, καθαρίζει τα κοτέτσια, πλένει τα αυτοκίνητα. Ο Αθαρίας είναι ένας άνθρωπος που ζει στη φύση, δεν γνωρίζει από υγιεινή, αφοδεύοντας όπου βρει, πλένοντας τα χέρια του με τα ούρα του. Είναι αργόστροφος και τον φροντίζει η αδερφή του, η Ρέγουλα που είναι παντρεμένη με τον Πάκο τον κοντό. Ο Αθαρίας όμως έχει δυο αδυναμίες, μια γερακίνα που της φέρεται σαν να είναι άνθρωπος και την ανιψιά του, το Μικρό Κορίτσι, που είναι ένα από τα παιδιά της Ρέγουλα και είναι καθυστερημένη.

Μέσα από μια σειρά από καθημερινά περιστατικά στο μεγάλο κτήμα – η κόρη του Πάκο που προσλαμβάνεται ως καμαριέρα και επιθυμεί να λάβει την πρώτη κοινωνία, σοκάροντας με το θράσος της τον κόσμο, οι κρυφές ερωτικές σχέσεις του νεαρού κυρίου με την γυναίκα του επιστάτη και άλλα, στο επίκεντρο θα βρεθεί και πάλι ο άμοιρος Αθαρίας, που παθαίνει σοκ όταν βρίσκει το γεράκι του νεκρό, και εκτός από αυτό, θα τον απολύσει και ο αφέντης του. Πλέον πηγαίνει να ζήσει μαζί με την αδερφή του, την Ρέγουλα που μαζί με τον τον άντρα της, τον Πάκο, δουλεύουν στο μεγάλο κτήμα, μετά από πέντε χρόνια σε μια απομακρυσμένη περιοχή, δίνοντας την ευκαιρία στα δύο τους παιδιά – εκτός από το Μικρό Κορίτσι -, να λάβουν κάποια εκπαίδευση. Ο Πάκο που προστατεύει τον Αθαρίας, όσο μπορεί να ανεχτεί τις παραξενιές του, αναλαμβάνει βοηθός του νεαρού κυρίου στις περίφημες κυνηγετικές εξορμήσεις που διοργανώνει με δεκάδες καλεσμένους, λόγω της ικανότητάς του, να οσμίζεται τα θηράματα, αισθάνεται για πρώτη φορά σημαντικός στη ζωή του, όμως η ατυχία παραμονεύει και μαζί με αυτήν, μια σειρά από γεγονότα που θα φέρουν την τραγωδία.

Το βιβλίο του Ντελίμπες που έγινε σχεδόν αμέσως κλασσικό στη χώρα του, βάζει τον αναγνώστη του, αμέσως μέσα στο κλίμα της ιστορίας, μεταφέροντάς τον σε ένα άχρονο πλαίσιο που θα μπορούσε να είναι τουλάχιστον 150 χρόνια πίσω. Οι σελίδες μυρίζουν γη, οι συνθήκες ζωής προκαλούν αίσθηση, όπως και η σκληρότητα και η αδιαφορία των αρχόντων για τους ανθρώπους τους. Χρησιμοποιώντας σκληρό ρεαλισμό, ο συγγραφέας, περιγράφει ένα πρόσωπο της Ισπανίας που δεν είναι ορατό, μακριά από τη λάμψη των μεγάλων πόλεων και της αστικής ζωής, ένα πρόσωπο μιας χώρας που ζει βάσει των παραδόσεων και των προκαταλήψεων, που βιώνει την κάθε μέρα ανάλογα με τις διαθέσεις του αφέντη, που είναι ταυτόχρονα και Πατέρας και Θεός και Άρχοντας.

Ο δεσποτισμός των αρχόντων και η σειρά από εξευτελισμούς και η πλήρης περιφρόνηση για τις ανθρώπινες ψυχές που έχουν στη δούλεψή τους, περιγράφονται με λιτότητα και ακρίβεια από τον συγγραφέα, καθαρά και σκληρά σαν να βλέπεις ντοκιμαντέρ, ενώ δεν λείπει η ειρωνεία και ο υπαινικτικός σχολιασμός που περνάει μέσα από τις περιγραφές της ζωής των αγροτών που βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε μια κατάσταση που δεν αλλάζει όσα χρόνια κι αν περάσουν. Ο Ντελίμπες με βαθιά ενσυναίσθηση, περιγράφει με τρυφερότητα και πολύ χιούμορ την καθημερινότητα του κτήματος, «αγκαλιάζοντας» με την γραφή του, αυτούς τους ανθρώπους που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα.

Η διαφορά στις κοινωνικές τάξεις, αποτελεί το μοτίβο του έξοχου αυτού μυθιστορήματος, που βρίσκεται στις 100 πρώτες θέσεις των Ισπανικών λογοτεχνικών έργων του 20ού αιώνα. Έχει υπαινικτικό πολιτικό σχολιασμό αφού περιγράφει μια περίοδο που το Φρανκικό καθεστώς προσπαθεί να εκμοντερνιστεί στα μεγάλα αστικά κέντρα χωρίς μεγάλη επιτυχία, αφήνοντας την επαρχία να ζει σε ρυθμούς αρχών του αιώνα.

Στυλιζαρισμένο και νατουραλιστικό, με αρκετά γκροτέσκα στοιχεία (απαραίτητα για το κλίμα της ιστορίας), το βιβλίο του Ντελίμπες, με χαρακτήρες που μένουν στη μνήμη του αναγνώστη – κυρίως οι δύο άντρες που βρίσκονται στο επίκεντρο είναι συγκλονιστικοί λογοτεχνικοί ήρωες: ο Αθαρίας, άντρας με το μυαλό παιδιού και με μεγάλη καρδιά και ο Πάκο ο κοντός που νοιάζεται για όλους και προσπαθεί να προστατεύσει την οικογένειά του, που μαζί με όλους τους άλλους, σε αυτό το πολυπρόσωπο παρά τη μικρή του έκταση μυθιστόρημα, κινούν μια ιστορία με τεράστια δυναμική.

Το σημαντικότατο μυθιστόρημα του Miguel Delibes, μεταφέρθηκε με τον ίδιο τίτλο («Los Santos Inocentes»), εξαιρετικά στον κινηματογράφο, από τον Mario Camus, το 1984, και τιμήθηκε με μια σειρά βραβείων σε διάφορα φεστιβάλ, ανάμεσά τους και 2 βραβεύσεις από το φεστιβάλ των Καννών – ερμηνείας σε ανδρικό ρόλο και μεγάλο βραβείο της επιτροπής.

 
Βαθμολογία 85 / 100