Βιβλιοκριτική του Γιάννη Δρούγου για το Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής του José Daniel Espejo

 

José Daniel Espejo, Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής 

 

Το βίωμα, η προσωπική περιπέτεια, ο προσωπικός Γολγοθάς, η ζωή που σερβίρει σύννεφα και καταιγίδες σε θαμπό ασημένιο δίσκο, ένας πατέρας που μεγαλώνει μόνος τα δυο του παιδιά, εν εκ των οποίων είναι αυτιστικό, είναι ευφυώς, ανθρώπινα και θαυμάσια μεταφερμένα σε ποίηση. Την ποίηση που τρυπάει με καρφιά την καρδιά του αναγνώστη και, παράλληλα, του ανοίγει την αγκαλιά ενός κόσμου άλλου δίνοντας μάθημα δύναμης, ελπίδας -μέσα στην απελπισία-, ειλικρίνειας, θάρρους και "μελέτης" για το πώς η θλίψη όταν γέρνει το μέτωπό της πάνω στο λευκό χαρτί γεννά λέξεις που κεντούν ποίηση συγκινητική και τότε η θλίψη βγάζει φτερά στους ώμους, φοράει τα καλά της, ανοίγει την κλειδαμπαρωμένη της πόρτα, βγαίνει, πετάει, ξεπερνά σύνορα, βουνά και θάλασσες, ακυρώνει χιλιόμετρα κι έρχεται και μας χτυπά το τζάμι να μπει απ’ το παράθυρο να την καλοδεχτούμε όπως της αξίζει, να γίνει γιορτή μοιράσματος, να μοιραστεί σαν αντίδωρο.

Σαν το αντίδωρο ακριβώς που μοιράζεται με τους αναγνώστες ο -για πρώτη φορά μεταφρασμένος στα ελληνικά- José Daniel Espejo.

Ποιητής, συγγραφέας, αρθρογράφος, ακτιβιστής και βιβλιοπώλης στη Μούρθια της νοτιοανατολικής Ισπανίας, τιμημένος με το Διεθνές Βραβείο Juan Rejano - Puente Genil 2019 για την παρούσα ποιητική του συλλογή, Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής, που κυκλοφόρησε στη χώρα μας χάρη στη συγκίνηση που βίωσε διαβάζοντάς της στα ισπανικά ο εξαίρετος μεταφραστής Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και στη συνέχεια, συγκλονισμένος από την σκληρή ομορφιά των πεζοποιημάτων του Espejo, τα μετέφρασε και δημοσιεύτηκαν σε συνέχειες στο περιοδικό Χάρτης, για να ακολουθήσει η μαγική εκείνη στιγμή που η πάντα αεικίνητη, πνευματικά ανήσυχη και δημιουργική Μαρία Γυπαράκη  με τους συνεργάτες της στο Librofilo προχώρησαν στην έκδοσή τους σε αυτόν τον καλαίσθητο και φροντισμένο τόμο. "Οι λίμνες της Βόρειας Αμερικής" εγκαινιάζουν τη νέα σειρά του Librofilo, Ars Poetica και αποτελούνται από έξοχα βιωματικά κείμενα που ακτινογραφούν την ψυχή του ποιητή Espejo  και το δράμα του αυτισμού του γιού του, θέμα που δεν είναι σύνηθες στην ποίηση και στην πεζογραφία. Είναι κείμενα / ποιήματα πλασμένα με απλά υλικά, είναι ειλικρινή, συνταρακτικά κι έχουν μέσα τους μια ζωή που έρχεται και μπαίνει -επιθετικά και τρυφερά, την ίδια στιγμή- στη δική μας ζωή ως σκέψη, ως οικειότητα, ως προβολέας που φωτίζει το τραύμα χωρίς να εκλιπαρούν για οίκτο, χωρίς ο Espejo να προβάλλει τον εαυτό του ως ήρωα. 

Με μια γλώσσα απλή, διαυγή, υπαινικτική, γλυκόπικρη και οικεία, ο José Daniel Espejo γράφει αυτά τα πολύ ιδιαίτερα πεζοποιήματα εκθέτοντας το βίωμά του όπως θα μοιραζόταν μια κουβέντα μ’ έναν καλό φίλο για να βγάλει προσωρινά από μέσα του τον κορμό με τ' αγκάθια, να φωτίσει με τις λέξεις το σκοτάδι που τον περικυκλώνει. Αυτοβιογραφείται, σατιρίζει και (αυτο)σατιρίζεται, βυθίζεται και ξαναβγαίνει στην επιφάνεια, ως μάρτυρας και θεατής της ζωής του, του εαυτού του, του αυτιστικού γιού του Μαρτίν, του κόσμου, του συστήματος, των φίλων που χάθηκαν. Είναι ο "κάποιος άλλος" και ο πατέρας - φροντιστής του Μαρτίν και μέσω των κειμένων /ποιημάτων του, σε αυτή τη δίγλωσση έκδοση, εξομολογείται όσα φοβάται και όσα δεν λέει πουθενά, εκθέτει στο χαρτί τα συναισθήματά του, την προσωπική του ταλαιπωρία, τη μοναξιά του, την ανασφάλεια του πόσο καλά τα καταφέρνει (και δεν τα καταφέρνει πάντα), αφήνει την πίκρα του ελεύθερη να ξεχειλίσει και να εκφράσει το πόσο δεν χωρά η δική του ζωή στις "κανονικές" ζωές των άλλων, των οποίων την ευτυχία παρατηρεί από μακριά σαν να παρακολουθεί εικόνες τηλεοπτικών διαφημίσεων.
 

"....Όσο πιο όμορφο το παραμύθι τόσος λιγότερος είναι ο χώρος  που έχουμε εμείς σ' αυτό. Αν τραγουδάμε πού και πού είναι γιατί γνωρίζουμε τα λόγια επειδή τ' ακούσαμε στο ράδιο τη ζωή των άλλων τραγουδάμε."  (σελίδα 25)

Αφήνει να φανεί η συγκρατημένη οργή του για την απουσία ενός δίκαιου κράτους, για την (αυτο)περιθωριοποίησή του. Ανοίγει την καρδιά του, ονειροπολεί, πίνει, κλαίει, αποτυγχάνει, λυγίζει, πέφτει, σηκώνεται ξανά, χαμογελά μέσα στην οδύνη, ερωτεύεται. Κι ας μην κρατούν οι έρωτες παρά μονάχα στιγμές κι ύστερα του γυρνούν την πλάτη και το βάζουν στα πόδια. Τρομαγμένοι έρωτες -μπρος στη λύπη και την αθλιότητα του σπιτιού του- που συνορεύουν με τη νύχτα και την παραίτηση και την επόμενη προσπάθεια να συνεχίσει τη ζωή που του κληρώθηκε.

Η ποιητική αφήγηση γυρίζει πίσω στο χρόνο: στις μεγάλες αγωνίες, στο απόλυτο σκοτάδι. Γίνεται παράθυρο που μας επιτρέπει να δούμε το εσωτερικό του σπιτιού του Espejo, ο οποίος κινείται από δωμάτιο σε δωμάτιο σαν φάντασμα ανάμεσα σε φαντάσματα, κοιτά από απόσταση την παραμορφωμένη λέξη "έρωτας", τρέχει με τον Μαρτίν στις  θεραπείες, ακούει τον Μαρτίν μέσα στη νύχτα να μιλάει ακατάπαυστα κι άλλοτε να ουρλιάζει, γράφει ποιήματα, ξενυχτάει μεθώντας και κλαίγοντας, εκδίδει τα βιβλία του, είναι ενεργός πολιτικά, κι όλα -πάλι και πάντα- καταλήγουν στη φροντίδα του Μαρτίν. Με σφιγμένα δόντια και δάχτυλα, ακούει τα λογύδρια και τις συμβουλές των ειδικών κι ενώ θέλει να ξεσπάσει, τελικά σωπαίνει και γνέθει ένα ακόμα ποίημα ως εναλλακτική λύση.

Βιώνει την επανάληψη όταν ο Μαρτίν παρακολουθεί το ίδιο βίντεο συνεχόμενα ώσπου να το απομνημονεύσει, ζει τις μέρες και τις νύχτες μαζί του, τις ελάχιστες στιγμές ανεμελιάς και τις πολλαπλές νυχτερινές κρίσεις με τον θόρυβο αντικειμένων που  σπάνε και τα ουρλιαχτά του Μαρτίν να σκίζουν τη σιωπή και να αναστατώνουν τους γείτονες. Μια μικρή παρηγοριά: το μαξιλάρι της χαμένης του συζύγου, η μυρωδιά των μαλλιών της πάνω του, η παρουσία της στα όνειρά του, σε ένα παρόν και σε ένα μέλλον πατέρα και γιού με περιπάτους, με εισόδους στον "κανονικό" κόσμο, με την αστυνομία να τους χτυπά την πόρτα τις νύχτες των κρίσεων, με αποτυχίες, με μάχες με την αθλιότητα και την πτώση, με εσωτερικές συνομιλίες, με τον ήλιο πάντα να βρίσκει ένα τρόπο να στέλνει δείγματα αχτίδων του στο πιο σκοτεινό τους υπόγειο.

Στα όνειρά του, ο αφηγητής, βλέπει από μακριά ένα νησί προορισμένο για τον ίδιο και τον Μαρτίν και ξέρει πως ποτέ δεν θα το φτάσουν. Τα όνειρά του έχουν μαύρες τρύπες και χρώματα και οι δυο τους, πατέρας και γιός, κυνηγούν αυτά τα χρώματα στο φως της μέρας, κυνηγούν τη ζωή που τρέχει έξω απ’ τη δική τους, κυνηγούν τις σκιές τους. Τρώνε δημητριακά σαν αυτά που τρώνε στις διαφημίσεις οι "κανονικές" οικογένειες γύρω από καλοστρωμένα τραπέζια, ευτυχισμένες οικογένειες που τα μέλη τους σφύζουν από εκρηκτική υγεία κι έχουν αστραφτερά δόντια, χαμόγελα, κουτάλια. Ο Μαρτίν παρακολουθεί βίντεο με τις λίμνες της Βόρειας Αμερικής και ο πατέρας / αφηγητής /ποιητής ετοιμάζει ποιήματα - αντίδωρα κι ένα φως θ' ανάψει μακριά απ' το σπίτι τους, έξω απ' τα ποιήματά του.

Τα ποιητικά κείμενα του José Daniel Espejo παρουσιάζουν έναν άνθρωπο (τον εαυτό του) που ξέρει να ομολογεί την αλήθεια στις σελίδες του και φέρνει τον αναγνώστη αντιμέτωπο με εύθραυστες, ανθρώπινες και ανεξίτηλες εικόνες. Κείμενα απογυμνωμένα από εξάρσεις λυρισμού και λογοτεχνικά ψιμύθια, αντιθέτως είναι ωμά και επιθετικά, προκαλούν έναν ίλιγγο συναισθημάτων  και  διαβάζονται ως ένα βιωματικό, εξομολογητικό, σχεδόν μυθιστορηματικό χρονικό σπασμένο σε κομμάτια μέσα στο χρόνο, μέσα στις πληγές, στα γέλια, στα κλάματα, στην αγωνία, στην ελπίδα που ξαναγεννιέται από τις στάχτες. Στο τέλος κάθε λέξης φανερώνεται ένα βεβιασμένο χαμόγελο, ένα πικρό παράπονο, μια σκιά, μια κενή καρδιά, το τρέμουλο των λέξεων, το άδειο σπίτι, μια μόνιμη ρωγμή που προκαλεί παράλυση αλλά αφήνει κι ένα θραύσμα φωτός να φανεί.

Ένας Ποιητής Αποκάλυψη ο José Daniel Espejo και τα ποιητικά του κείμενα ριζώνουν στο μυαλό και στην ψυχή μας. 

Πρόλογος και υποδειγματική, γεμάτη ευαισθησία, μετάφραση από τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. Επίμετρο του Ντανιέλ Χ. Ροντρίγκεθ.

 

Εκδόσεις  Librofilo & Co

 

Γιάννης Δρούγος, into my books, 13-12-2023