4 Διηγήματα των 100 λέξεων του Ζόρντι Σεμπριάν, Μετάφραση: Βάσω Χρηστάκου

                                    Ανακαλύπτοντας την απάτη    

 

Ανακάλυψα ότι όλα ήταν απάτη όταν του αφεντικού μου του τελείωσαν οι μπαταρίες. Στην αρχή πίστεψα ότι είχε πεθάνει, αλλά εκείνη ακριβώς τη στιγμή έμπαινε ο συντηρητής με τέσσερις καινούριες μπαταρίες και του τις άλλαξε σε ένα λεπτό. Του γκρίνιαξε εκείνου του νεαρού που είχε αργήσει τόσο και τον άφησε να φύγει. Μετά με κοίταξε ανήσυχος, απ’ ό,τι  κατάλαβα ήταν φόβος επειδή τον είχα δει εκτεθειμένο.

—Δεν το ήξερες; –με ρώτησε. Ποτέ δεν το υποπτεύτηκες;

—Όχι, φυσικά. Ποιος άλλος ξέρει ότι είσαι ένα ρομπότ;

Με κοίταξε χαμογελώντας, σαν να τον διασκέδαζε η άγνοιά μου. Πλησίασε κοντά μου και με έσβησε.

 

Κούκλες αυτόχειρες                                       

 

Αγόρασα μια εκλεκτή συλλογή από πορσελάνινες κούκλες, με τα εξαίρετα φορέματά τους, τα αυθεντικά καπέλα τους, τα μοναδικά τους πρόσωπα. Τις έβαλα στη σειρά πάνω στις βάσεις τους στο πιο ψηλό σημείο μιας ραφιέρας και την επόμενη μέρα είδα ότι μια απ’ αυτές είχε πέσει κομμάτια. Διαπίστωσα ότι οι υπόλοιπες παρέμεναν άθικτες, αλλά το πρωί άλλες δύο είχαν αυτοκτονήσει. Προσπάθησα να τις στερεώσω με σύρματα, αλλά ήταν ανώφελο. Μου έμεναν πια μόνο δύο. Αυτό το απόγευμα, ενώ τις ασφάλιζα στις βάσεις τους, έπιασα στιγμιαία τη φευγαλέα ματιά κάποιας απ’ αυτές και διαπίστωσα με αθεμελίωτη βεβαιότητα, ότι δεν επρόκειτο για αυτοκτονίες.

 

          Προϊόντα καθαριότητας              

 

Δύο φορές τη βδομάδα μια κυρία έρχεται να κάνει καθαριότητα. Στην αρχή, μόλις επέστρεφα απ’ τη δουλειά, έβρισκα τα δυο ή τρία προϊόντα που χρησιμοποιούσε. Βλέπω όμως ότι κάθε φορά χρησιμοποιεί περισσότερα υγρά και σκόνες: αμμωνία, χλωρίνη, σαπούνια κάθε τύπου, κεριά, υδροχλώριο, αντισκονιακά, λιποδιαλυτικά, αντισκωριακά και άλλα εκατό μπουκάλια με παράξενες συντομογραφίες τις οποίες αγνοώ.  Φοβάμαι ότι τόση χημεία απλωμένη δεν πρέπει να είναι καλή και ότι κάτι θα πρέπει να μένει στο περιβάλλον και σε αυτό που τρώμε. Αλλά μου λένε πως όχι, και πως το γεγονός ότι τώρα τα παιδιά μου λάμπουν στο σκοτάδι δεν έχει καμιά σχέση.  

 

Ο Θάνατος είναι πεσμένος                                

 

Ανέθεσαν σε μια συμβουλευτική υπηρεσία να βελτιώσει την απόδοση του Θανάτου, αφού οι μεθοδολογίες του ήταν πεπαλαιωμένες και είχε περάσει καιρός χωρίς εκσυγχρονισμό. Του ζήτησαν να αλλάξει ρούχα και να γραβατωθεί, να αντικαταστήσει το παλιό δρεπάνι με ένα διακριτικό βαλιτσάκι γεμάτο όπλα, δηλητήρια και επιβλαβείς ιδέες. Θέσπισαν πρωτόκολλα και γραφειοκρατικές διαδικασίες ο Θάνατος σιγά σιγά κατάπεφτε, καθισμένος σε μια γωνία χωρίς να μπορεί να σκοτώσει κανέναν επειδή έλειπε ένα χαρτί, ή μια άδεια ή επειδή δεν το είχε προγραμματίσει έγκαιρα. Αλλά, άγνωστο πώς, στους συμβούλους που ασχολούνταν με το θέμα έπεσε ένα πιάνο και κανείς δε θέλησε να τους αντικαταστήσει.

Ο Ζόρντι Σεμπριάν (Jordi Cebrián) γεννήθηκε στη Βαρκελώνη το 1964. Είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ασχολείται με το διήγημα και το δοκίμιο. Το ιστολόγιό του Cuentos en cien palabras (Διηγήματα με εκατό λέξεις) εγκωμιάστηκε από την εφημερίδα El País και θεωρήθηκε η καλύτερη ιστοσελίδα τέχνης και κουλτούρας. Μέχρι τώρα περιέχει περίπου 500 μικροδιηγήματα, «υπερμικρά», όπως τα λέει. 

Είναι συντάκτης του περιοδικού Cáñamo από την ίδρυσή του το 1997. Είναι φανατικός υπέρμαχος της νομιμοποίησης της μαριχουάνας και των ναρκωτικών εν γένει, σε σχέση με την υπεράσπιση των ατομικών ελευθεριών απέναντι στους κοινωνικούς πατερναλισμούς.

Τα ενδιαφέροντά άπτονται της λογοτεχνίας, των κόμικς, της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, του κινηματογράφου, των γιαπωνέζικων κινουμένων σχεδίων, της ιαπωνικής γλώσσας, του σχεδίου, της ζωγραφικής, της πολιτικής πάνω στα ναρκωτικά και δεκάδων άλλων πραγμάτων.  

 

Εργαστήριο Μετάφρασης Ποίησης: Blanca Varela

 

8 δίωρες συναντήσεις, Τετάρτες, 18:00 με 20:00

Βιβλιοκριτική του Αντώνη Ν. Φράγκου για Τα Άγια Νήπια, του Miguel Delibes

 

Αντώνης Ν. Φράγκος

 

Miguel Delibes, Τα άγια νήπια, μετάφραση: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδόσεις Ποταμός, 2021

Σημαντικότατος ισπανός συγγραφέας, ο Μιγκέλ Ντελίμπες εκ Βαγιαδολίδ τιμήθηκε πλειστάκις με αποκορύφωμα το Βραβείο Θερβάντες, το 1993. Πέθανε στα 90 του στη γενέθλια πόλη του. Πολυγραφότατος, μεγαλούργησε στη μεταφρανκική εποχή με πάνω από 60 βιβλία σε δεκάδες γλώσσες, πλήθος των οποίων μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο και το θέατρο. Από τις εκδόσεις Ποταμός κυκλοφόρησε παλιότερα και το εξαιρετικό «Πέντε ώρες με τον Μάριο», πάλι σε μετάφραση Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

Γραμμένο σε τρίτο πρόσωπο, χωρίς στίξη, εντελώς γήινο, λιτό, με ρυθμικές επαναλήψεις, «Τα άγια νήπια» διαβάζονται και ως ποίημα, χωρισμένο σε έξι βιβλία-κεφάλαια. Στο μέσον του εξήντα, μάλλον στην Εστρεμαδούρα, κοντά στα πορτογαλικά σύνορα όπου εδράζεται το «φέουδο» του πλούσιου αριστοκράτη και των πάμφτωχων αγροτών που τον υπηρετούν. Η μεροληψία του συγγραφέα για τους ταξικά υποταγμένους δεν διακρίνεται εξ αρχής καθαρά. Αντίθετα, αναδύεται αργά αλλά σταθερά στην επιφάνεια μέσα από τις πράξεις και τις ενίοτε βίαιες, προβληματικές, σχέσεις τους. Λες και ο χρόνος έχει παγώσει μερικούς αιώνες πριν, καμιά κοινωνική αλλαγή δεν φαίνεται να αγγίζει τη μικρή κοινότητα στην οποία κεντρικό πρόσωπο αναδεικνύεται ο εξηντάρης Αθαρίας, σχεδόν παιδί στη σκέψη. Απόλυτα υποταγμένος στον κύρη του Ιβάν, άνθρωπος, κυριολεκτικά της φύσης, φροντίζει τα δένδρα, έχει τα σκυλιά, νοικοκυρεύει τα κοτέτσια, κοπρίζει παντού και πλένει τα αυτοκίνητα. Έχει ένα μικρό μπούφο υπό την προστασία του, τον αποκαλεί γερακίνα. Ουσιαστικά τον φροντίζει η αδελφή του Ρέγουλα που είναι παντρεμένη με τον Πάκο τον Κοντό. Ένα από τα παιδιά τους είναι η καθυστερημένη Τσαρίτα, το Μικρό Κορίτσι, αδυναμία του Αθαρίας. Ανάμεσα σε διάφορα τραγικά επεισόδια που διαμείβονται με πρωταγωνιστή τον σκληρό Ιβάν χαρακτηριστικά είναι εκείνα όπου τραυματίζεται σοβαρά ο Πάκο εν ώρα κυνηγιού εξαιτίας του αδιάφορου αφέντη του ενώ μερικές σελίδες πιο κάτω φονεύει την γερακίνα του Αθαρίας με μοιραίες συνέπειες για τον ίδιο.

 

H EΠOXH, 04/09/2022

Dos poemas de Antonio Orihuela / Δύο ποιήματα του Αντόνιο Οριουέλα

 

Dos poemas de Antonio Orihuela

 

 

LA HORA DEL RECREO

 

Como la escuela es:

autoritarismo, esquizofrenia,

segregación clasista, adiestramiento,

memorización absurda de estupideces,

productividad cuantitativa,

competitividad, mentira,

y fomento de la indignidad personal

con tal de acceder al éxito

en una sociedad podrida, 

 

la escuela

no puede ser la conciencia moral de la comunidad

sino el reflejo de su estado más pavoroso,

el mercado

donde se deforma a los seres humanos

para que se conviertan en mercancías. 

 

Una escuela así no puede cambiar el mundo

pero puede destruir a las personas. 

 

Frente a ella, su aburrimiento e inutilidad,

nos queda aún la maravillosa hora del recreo

  

para pensar por ti mismo,

ponerte en lugar del otro

y llevar tu verdad

hasta donde tu verdad dice que estás equivocado.

 

¡Ánimo!,

están a punto de tocar el timbre.

 

 

________________

Al final de la comida

le he enseñado a mi madre

el libro de poemas

que acaban de publicarme.

La artritis de sus manos

apenas le deja mantenerlo abierto

y sus escasos años de escuela

recorren las palabras

como un niño que gatea

hasta hacer incomprensibles mis versos.

Loca de contenta,

orgullosa de su hijo,

le lee un poema a mi padre

que la mira desde el sofá.

Cuando termina,

levanta la cabeza

y ve a mi padre dormido.

Lo despierta

y vuelve a comenzar

hasta tres veces

la lectura...

Yo no digo palabra,

pienso en los amos de la fuerza de los humildes,

en el tiempo delicioso que les robaron,

en la lengua que apenas les dejaron para comer

y reproducirse,

en los profesionales del estilo,

en los críticos de las letras,

y en lo lejos que estará siempre

el pueblo sencillo y trabajador

de eso que llaman literatura.

 

 

Antonio Orihuela (Moguer, Huelva, 1965) es poeta, ensayista y articulista. Su obra literaria e intelectual participa del movimiento poesía de la conciencia desde su popularización al principio de los años noventa.

>.<>.<

Δύο ποιήματα του Αντόνιο Οριουέλα

 

Η ΩΡΑ ΤΟΥ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΟΣ

 

Καθώς το σχολείο είναι:

αυταρχισμός, σχιζοφρένεια,

διαχωρισμός τάξεων, τιθάσευση,

παράλογη απομνημόνευση ηλιθιοτήτων,

ποσοτική παραγωγικότητα,

ανταγωνισμός, ψέμα,

και εμπέδωση της προσωπικής αναξιοπρέπειας

με σκοπό την κατάκτηση της επιτυχίας

σε μια κοινωνία σάπια, 

 

το σχολείο

δεν μπορεί να είναι η ηθική συνείδηση ​​της κοινωνίας

παρά η αντανάκλαση της πιο αποκρουστικής κατάστασής της,

η αγορά

όπου παραμορφώνονται τα ανθρώπινα όντα

προκειμένου να μετατραπούν σε εμπόρευμα. 

 

Ένα τέτοιο σχολείο δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο

μπορεί, όμως, να καταστρέψει τους ανθρώπους. 

 

Απέναντι σε αυτό, στη ανία και την αχρηστία του,

μας απομένει ακόμα η υπέροχη ώρα του διαλείμματος 

 

για να σκεφτείς με την ησυχία σου,

για να μπεις στη θέση του άλλου

και να οδηγήσεις την αλήθεια σου

μέχρι εκεί που η αλήθεια σου λέει ότι κάνεις λάθος.

 

Κουράγιο,

όπου να ’ναι χτυπάει το κουδούνι!

 

 

………….///………….///………….

 

 

Όταν τέλειωσε το φαγητό

έδειξα στη μητέρα μου

την ποιητική συλλογή

που μόλις μου εκδώσανε.

Τα αρθριτικά στα χέρια της

μετά βίας της επιτρέπουν να το κρατήσει ανοιχτό

και τα ελάχιστα σχολικά της χρόνια

διατρέχουν τις λέξεις

σαν παιδί που μπουσουλάει

μέχρις ότου κάνει ακατανόητους τους στίχους μου.

Τρελή από χαρά,

περήφανη για τον γιο της,

διαβάζει ένα ποίημα στον πατέρα μου

που την κοιτάζει από τον καναπέ.

Όταν τελειώνει,

σηκώνει το κεφάλι της

και βλέπει τον πατέρα μου να κοιμάται.

Τον ξυπνάει

και αρχίζει ξανά

έως και τρεις φορές

την ανάγνωση...

Εγώ δεν βγάζω μιλιά,

σκέφτομαι τα αφεντικά της δύναμης των ταπεινών,

τον υπέροχο χρόνο που τους έκλεψαν,

τη γλώσσα που μετά βίας τούς την άφησαν για να τρώνε

και να αναπαράγονται,

τους επαγγελματίες του ύφους,

τους βιβλιοκριτικούς,

και το πόσο μακριά θα βρίσκονται πάντα

οι απλοί άνθρωποι της εργατιάς

από αυτό που αποκαλείται λογοτεχνία.

 Μετάφραση: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

 

Ο Αντόνιο Οριουέλα (Μογέρ, Ουέλβα, 1965) είναι ποιητής, δοκιμιογράφος και αρθρογράφος. Το λογοτεχνικό και πνευματικό του έργο εγγράφεται εντός του κινήματος της «Ποίησης της συνείδησης».

Η τελευταια παράσταση (μικροδιηγήματα) / Ρομπέρτο Γκαρσία ντε Μέσα

 

Η τελευταια παράσταση

(μικροδιηγήματα)

 

Ρομπέρτο Γκαρσία ντε Μέσα 

 

 

Μετάφραση:

Όλγα Αναστασιάδου - Χριστίνα Μπατσίλα

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος - Χρύσα Παπανικολάου

Ματθίλδη Σιμχά - Σταύρος Χατζής

 

Μεταφραστική επιμέλεια - Πρόλογος:

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

 

 

Εκδόσεις ΡΩΜΗ

2023

>.<>.<

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

 

ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΕΣ ΜΙΚΡΟΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΑΝΗΣΥΧΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ

 

Μου αρέσει να φαντάζομαι τα βιβλία λογοτεχνίας σαν ένα όνειρο στο οποίο εμείς οι αναγνώστριες και οι αναγνώστες εισερχόμαστε δίχως καμία πρότερη προετοιμασία, ακάματοι παρατηρητές μιας, καινούργιας κάθε φορά, μυθοπλαστικής «πραγματικότητας». Υπό αυτή την έννοια τα πολλά προλογικά λόγια είναι φτώχεια, γιατί πάντα ελλοχεύει ο κίνδυνος ο προλογίζων να αφαιρέσει από το επίδοξο αναγνωστικό κοινό την ανατριχίλα της έκπληξης, ακόμα κι όταν αυτή μέλλει να είναι αρνητική. Γι’ αυτό το λόγο, τούτο το προλογικό σημείωμα φιλοδοξεί να είναι εξαιρετικά σύντομο και ελάχιστα αποκαλυπτικό ως προς το λογοτεχνικό υλικό που προλογίζει.

Οι 85 αντι-μικρο-ιστορίες του Ρομπέρτο Γκαρσία ντε Μέσα[1] είναι καίριες, απρόοπτες, διαχρονικές, σκληρές και συνάμα τρυφερές, ανηλεείς. Ατόφια λογοτεχνία που αφομοιώνει, με ζηλευτή ευρηματικότητα, επιρροές από τον αφορισμό, το αισθητικό δοκίμιο και, κυρίως, τη φιλοσοφία. Άλλωστε, ο Γκαρσία ντε Μέσα είναι ένα βαθιά καλλιεργημένο πνεύμα με την ευρεία έννοια του όρου: φιλόλογος, θεατράνθρωπος, νομικός, πανεπιστημιακός καθηγητής, λογοτέχνης…

Στο πολυσχιδές σύμπαν της Τελευταίας παράστασης ο συγγραφέας από τα Κανάρια Νησιά πειραματίζεται με διάφορα είδη λόγου, και κατασκευάζει κείμενα φτιαγμένα από ετερόκλητα υλικά, με πλήθος διακειμενικών αναφορών από την επιστήμη, την ιστορία, τη μουσική ή τον κινηματογράφο· ως εκ τούτου, απαιτεί έναν ανάλογης διανοητικής και συναισθηματικής ευφυΐας αναγνώστη, αναγνώστη απολύτως ενεργό κατά τη διαδικασία της ανάγνωσης, προκειμένου να μπορέσει να κατασκευάσει, χρησιμοποιώντας και ανασυνθέτοντας τα υλικά που του προσφέρει ο συγγραφέας, τις δικές του μικροϊστορίες, τον δικό του αισθητικό και φιλοσοφικό κώδικα.

Τα μικροδιηγήματα που εμφανίζονται μεταφρασμένα σε αυτή την έκδοση έχουν δημοσιευτεί στην Ισπανία στις ακόλουθες συλλογές του συγγραφέα: Fractales (Σάντα Κρουθ δε Τενερίφε, Ediciones Idea, 2005), Visiones desde el marco (Σάντα Κρουθ δε Τενερίφε, Ediciones Idea, 2008) και Fisonomías (Σάντα Κρουθ δε Τενερίφε, Ediciones Idea, 2014). Κάποια από αυτά έχουν δημοσιευτεί, επίσης, σε ισπανικά, ιταλικά, ελληνικά και αμερικανικά περιοδικά. Η έκδοση που κρατάτε στα χέρια σας είναι η πρώτη παγκοσμίως που συμπεριλαμβάνει σε έναν τόμο το σύνολο αυτών των σύντομων ιστοριών.

Σταματάμε εδώ, λοιπόν, αυτό τον μη αποκαλυπτικό πρόλογο –παρ’ όλο που η μικροαφήγηση είναι το μόνο λογοτεχνικό είδος που δεν φοβάται τα spoiler, γιατί είναι τόσα και τόσο περίπλοκα τα επίπεδα ερμηνείας της ώστε τίποτα δεν μπορεί να διαταράξει την «ανατριχίλα της έκπληξης» στην οποία αναφερόμαστε στην αρχή αυτού του κειμένου– και σας προσκαλούμε να εισέλθετε χωρίς πανοπλία και προκαταλήψεις στο λογοτεχνικό σύμπαν του Ρομπέρτο Γκαρσία ντε Μέσα με οδηγό αυτή τη μετάφραση, προϊόν πολύμηνου μόχθου προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών φοιτητριών και φοιτητών της ισπανικής «παροικίας» του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ.

 

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

Νοέμβριος, 2022

---

[1] Στην Ελλάδα έχουμε την τύχη να τον έχουμε «ανακαλύψει» από το 2017 και να κυκλοφορούν ήδη στη χώρα μας 8 βιβλία του (ποίηση, θέατρο, δοκίμιο).

>.<>.<

Η τελευταία παράσταση

(5 από τα 85 μικροδιηγήματα)

 

ΣΥΝΝΕΦΑ

Είδα δύο εραστές να πλέκονται σαν σύννεφα. Τι διάολο! Οι δεσμοί υπάρχουν για να αποδεσμεύονται.

ΜΕΤΕΝΣΑΡΚΩΣΗ

Για να μετενσαρκωθεί φαντάστηκε όλους τους πιθανούς θανάτους. Και εκείνους που ήταν απίθανοι, τους πραγματοποίησε εν ζωή. 

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ

Ταυτόχρονα, όλες οι ιστορίες δεν σημαίνουν τίποτα. Καταλήγουν σε ηχητικό κύμα και στη συγκεκαλυμμένη του ηχώ. Αν εσείς πιστεύετε ότι είστε μια ιστορία, κατοικείτε στο ανύπαρκτο. Αν εσείς σκέφτεστε σαν ηχητικό κύμα, συγκαλύπτετε την εξάπλωσή σας. 

ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΗ

Πριν καν συμβεί, ο χρόνος είχε πάψει να κυλάει. 

ΜΙΚΡΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ

Τα μικρά πράγματα έχουν μικρή αξία. Αν δεν με πιστεύετε, παρατηρήστε τον εαυτό σας καθώς διαβάζετε αυτό το βιβλίο.

Βιβλιοκριτική του ΝΟ14ΜΕ για το Πώς έγινα καλόγρια του César Aira

 

Πώς έγινα καλόγρια - César Aira

Ο Άιρα είναι ένας συγγραφέας που μου ταιριάζει, παρότι έχω διαβάσει μόλις τρία από τα δεκάδες βιβλία που έχει εκδώσει. Το Πώς έγινα καλόγρια, που μόλις κυκλοφόρησε σε συλλογική μετάφραση από τις ειδικευμένες στο λατινοαμερικάνικο νουάρ εκδόσεις Carnívora, θα ήταν το τέταρτο· τα Φαντάσματα και το Canto Castrato περιμένουν υπομονετικά στο ράφι με τα αδιάβαστα. Μου ταιριάζει η ματιά του στα πράγματα, ένα μυαλό που γεννά διαρκώς ιστορίες, στην επιφάνειά τους αστείες και φαινομενικά απλές, που στον πυρήνα τους ωστόσο περιέχουν το παράλογο και αποτελούν ένα μέρος καταφυγής από τον τριγύρω ζόφο. Είναι ο τρόπος τού Άιρα να αντιμετωπίζει τη λογοτεχνία ως παιχνίδι, με τον τρόπο ωστόσο που τα παιδιά αντιμετωπίζουν το παιχνίδι, με πλήρη έλλειψη σοβαροφάνειας και άκρα σοβαρότητα, με τον αυτοσχεδιασμό να είναι διακριτός και σημαντικός, πρώτα και κύρια, για εκείνον, αφού τη δική του ανάγκη φροντίζει να ικανοποιήσει. Και η ανάγκη αυτή είναι διαρκώς παρούσα και επείγουσα, ως μια επιβιωτική και διανοητική πρόκληση την οποία ωστόσο φροντίζει να απαλλάσσει από την αποστειρωμένη εγκεφαλικότητα και την επίφοβη εσωστρέφεια. Με τέτοιες πινελιές φρόντισα να σχηματίσω τον ορίζοντα προσδοκιών πιάνοντας το βιβλίο αυτό στα χέρια μου, σίγουρος πως, παρά τις εκπλήξεις που θα μου επιφύλασσε ο δαιμόνιος αυτός γραφιάς, το βιβλίο αυτό θα μου άρεσε πολύ.

Η ιστορία μου, η ιστορία του «πώς έγινα καλόγρια», ξεκίνησε πολύ νωρίς στη ζωή μου. Μόλις είχα κλείσει τα έξι. Η αρχή έχει σημαδευτεί από μια ζωηρή ανάμνηση, που μπορώ να ανασυνθέσω με την παραμικρή λεπτομέρεια. Πριν απ' αυτό δεν υπάρχει τίποτα. Ύστερα, όλα συνέχισαν να αποτελούν μία και μοναδική ζωηρή ανάμνηση, συνεχή και αδιάλειπτη, η οποία περιλαμβάνει και τα διαστήματα του ύπνου, ώσπου ενδύθηκα το μοναχικό σχήμα.

Η εξάχρονη Σέσαρ Άιρα, που στα μάτια των άλλων είναι αγόρι, πηγαίνει με τον πατέρα της να δοκιμάσει παγωτό για πρώτη φορά. Και δεν της αρέσει, το βρίσκει μάλιστα αηδιαστικό. Ο πατέρας γίνεται έξαλλος με τον γιο του, σε ποιον δεν αρέσει το παγωτό; Αυτή η εναρκτήρια πράξη συμπυκνώνει σε μεγάλο βαθμό τις αντίρροπες δυνάμεις που αποτελούν το σύμπαν του Άιρα. Η αφήγηση ξεκινά με ένα σκηνικό που μοιάζει αστείο, ένα παιδί, το μοναδικό ίσως, που δεν του αρέσει το παγωτό, που του προκαλεί αναγούλα, και ένας πατέρας έκπληκτος, που απέτυχε εκεί που ήταν σίγουρος πως θα διαπρέψει, και όμως δεν είναι διόλου αστείο σκηνικό για τους πρωταγωνιστές, ακόμα και αν προκαλέσει το γέλιο, αυτό το γέλιο θα αποδειχτεί αντίστοιχα στυφό με τη φράουλα στους γευστικούς κάλυκες της μικρής. Ο συγγραφέας από το τίποτα σχεδόν καταφέρνει ήδη να θέσει στο τραπέζι μια σειρά από ζητήματα υψίστης σημασίας, ήδη από την αρχή. Η διαφορετικότητα, η σχέση γονιού παιδιού, η ενσυναίσθηση και το παράλογο, μεταξύ άλλων· στην εξέλιξη της σκηνής θα εμπλακεί και η τότε σύγχρονη κοινωνικοπολιτική κατάσταση στην Αργεντινή, το απαραίτητο χωροχρονικό πλαίσιο για την ιστορία αυτή. Να πώς λειτουργεί μια ιδέα πέρα από μια ευφάνταστη αρχή μιας αφήγησης.

Ο Άιρα δίνει το όνομά του στην αφηγήτρια, χωρίς αυτό να την καθιστά ξεκάθαρα ένα άλτερ έγκο. Στην πορεία της αφήγησης, υπονομεύει διαρκώς την αξιοπιστία της, παρότι η πρωτοπρόσωπη αφήγηση διαθέτει αναπόφευκτα μεγαλύτερα περιθώρια αληθοφάνειας, καθώς είναι υποκειμενική από τη φύση της. Η υπονόμευση αυτή δοκιμάζει τον αναγνώστη, παρότι έχει απέναντί του μια σκληρή ιστορία ενηλικίωσης, ταυτόχρονα ωστόσο τον καθησυχάζει, δεν είναι αληθινή αυτή η ιστορία, είναι αποκύημα φαντασίας και αυτή η σκέψη είναι πάντοτε παρήγορη. Πλήττεται και ο ίδιος ο συγγραφέας από την αναξιοπιστία της αφηγήτριας του. Φαντάζομαι πως κάποιοι θα αναφωνήσουν: μα καλά, ένας επιμελητής δεν ασχολήθηκε πριν εκδοθεί, τι παιδαριώδεις ανακολουθίες είναι αυτές. Και όμως, ο συγγραφέας φροντίζει να αποκαταστήσει την αξιοπιστία της Σέσαρ με έναν τρόπο παράδοξο και όμως ταυτόχρονα ευφυή, καθώς στην πορεία της αφήγησης αναδύεται πως η καταφυγή στη μυθοπλασία, που στην πραγματική ζωή αποκαλούμε ψέμα και φαντασιοπληξία, αποτελεί για εκείνη έναν μονόδρομο διέλευσης από τον κόσμο, ένα μηχανισμό πρόσληψης και επιβίωσης, στον οποίο τα παιδιά συχνά καταφεύγουν. Και έτσι το εύρημα της συνωνυμίας αποκτά επιπλέον διαστάσεις, πέρα από το παιχνίδισμα. Η προαναφερθείσα συγγραφική ανάγκη αναδύεται, καθώς τι άλλο είναι ένας συγγραφέας, παρά ένα παιδί που αγωνίζεται σ' έναν κόσμο ελάχιστα κατανοητό;

Το Πώς έγινα καλόγρια αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα του τρόπου με τον οποίο ο Άιρα χτίζει τις νουβέλες του. Οι ραφές είναι ορατές, ο αναγνώστης διακρίνει τις αλλαγές πλεύσης, τις καινούργιες ιδέες και τα ευρήματα που προέκυψαν στην πορεία. Συμφιλιώνεται εξαρχής με την ιδέα πως η εξέλιξη θα τον ξεβολεύει από την πολυθρόνα τού αναμενόμενου, τίποτα δεν ήταν προδιαγεγραμμένο, ίσως μόνο η πρώτη σεκάνς, άντε και ο τίτλος. Όλα αυτά, ξέρω, μοιάζουν με ελαττώματα γραφής, και όμως δεν είναι. Ο Άιρα, έχοντας απεκδυθεί τον μανδύα της σοβαροφανούς λογοτεχνίας, πετυχαίνει, όσο λίγοι, να συγχρονίσει τη γραφή και την ανάγνωση, να καταστήσει τον αναγνώστη αυτόπτη μάρτυρα της διαδικασίας, χωρίς να νοιάζεται να σουλουπώσει την κατασκευή, κάτι το οποίο θα αφαιρούσε το προσωπικό του ύφος, εκείνο που τον καθιστά ξεχωριστό σε κάποιους αναγνώστες, εκείνο που ικανοποιεί τη δική του ανάγκη στην τελική. Έχει ωστόσο φροντίσει να θέσει γερά θεμέλια, όπως η συνοχή της αφηγηματικής φωνής για παράδειγμα, θεμέλια απαραίτητα για να πατήσει και να σταθεί η νουβέλα του. Δεν είναι εύκολο να γράφει κάποιος —φαινομενικά και μόνο— απλά και το αποτέλεσμα να είναι λογοτεχνία. 

Αξίζει κανείς να σταθεί στον τρόπο με τον οποίο τίθεται στην ιστορία το ζήτημα του αυτοπροσδιορισμού ως κάτι το δεδομένο. Η Σέσαρ αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως κορίτσι-γυναίκα, αντίθετα με τον υπόλοιπο κόσμο, των γονιών της συμπεριλαμβανομένων. Αυτό είναι κάτι που δεν δημιουργεί καμία έκπληξη ή τριβή και αυτή η παραδοξότητα το κανονικοποιεί. Το Πώς έγινα καλόγρια, γραμμένο το 1993, αρκετά χρόνια πριν η διαπραγμάτευση της σεξουαλικότητας έρθει στη λογοτεχνική επικαιρότητα, ναι μεν περιστρέφεται γύρω από τον αυτοπροσδιορισμό, χωρίς ωστόσο αυτός να βρίσκεται στο προσκήνιο της πλοκής. Η συγγραφική αυτή επιλογή, που μόνο ως τυχαία ή ως «αστείο» δεν μπορεί να εκληφθεί, αποδεικνύεται καθοριστική στην πρόσληψη της νουβέλας, παρότι δεν αρκεί για να την εντάξει στο υποείδος της λογοτεχνίας φύλου.

Η έκδοση της νουβέλας στα ελληνικά είναι αποτέλεσμα συλλογικής μετάφρασης από τους: Μαρία Αθανασιάδου, Κωνσταντίνα Γερασίμου, Αναστασία Γιαλαντζή, Μαρία Ζαγγίλη, Μαρία Καλουπτσή, Μαρία Καραλή, Κανέλλα Λιακοπούλου, Νίκος Μανουσάκης, Αλίκη Μανωλά, Χρυσούλα Ξένου, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Αγγελική Παλασοπούλου, Στέλλα Σουφλέρη, Σοφία Φερτάκη, Ναταλί Φύτρου και Σταύρος Χατζής. Στο επίμετρο της έκδοσης γίνεται αναφορά στη διαδικασία αυτή, στον τρόπο με τον οποίο η ομάδα δούλεψε. Η απόφαση για το εγχείρημα λήφθηκε εν μέσω της πρώτης καραντίνας, όταν ο εγκλεισμός δοκίμασε τις αντοχές όλων μας. Την έκδοση συνοδεύει και ένα κατατοπιστικό ως προς το ποιόν του Άιρα εισαγωγικό σημείωμα, το οποίο, ανεξάρτητα με τον χρόνο ανάγνωσής του, λειτουργεί περίφημα. Το ομοιογενές τελικό μετάφρασμα είναι ένα κείμενο που δεν αναπηδά, το γεγονός δηλαδή πως ο αναγνώστης αδυνατεί να εντοπίσει πού σταματάει και πού αρχίζει η δουλειά του καθενός από τους μεταφραστές, και αυτό είναι κάτι που οφείλει κανείς να πιστώσει στην ομάδα και την επιμελήτρια, Αλεξάνδρα Γκολφινοπούλου.

Το Πώς έγινα καλόγρια είναι ένα ιδιαίτερο βιβλίο, αντιπροσωπευτικό δείγμα ενός ιδιαίτερου δημιουργού, του Σέσαρ Άιρα.

Yγ. Είχαν προηγηθεί: Βάραμο, Οι νύχτες στη Φλόρες και Συνέδριο λογοτεχνίας.

 

Συλλογική μετάφραση

Εκδόσεις Carnívora

ΝΟ14ΜΕ, 24/10/2022