Βιβλιοκριτική της Κυριακής Μπεϊόγλου για τη Γη της μεγάλης επαγγελίας του Juan Villoro

 

Η μεγάλη φωτιά του Μεξικού

 

Κυριακή Μπεϊόγλου

 

Κυκλοφόρησε πρόσφατα το βιβλίο «Η γη της μεγάλης επαγγελίας» του Χουάν Βιγιόρο από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Στο μυθιστόρημά του ο συγγραφέας διαχειρίζεται με πολύ χιούμορ την παραβατικότητα και τον παραλογισμό της μεξικανικής κοινωνίας.

 

Ο Βιγιόρο, ένας από τους κορυφαίους λογοτέχνες και πιο παρεμβατικούς διανοούμενους της σημερινής Λατινικής Αμερικής, γεννήθηκε στην Πόλη του Μεξικού το 1956. Πολυβραβευμένος συγγραφέας και καταξιωμένος δημοσιογράφος, έχει εκδώσει δεκάδες βιβλία, από μυθιστορήματα και αφηγήματα μέχρι κριτικά δοκίμια και θεατρικά κείμενα.

Είναι δύσκολο να κατανοήσει ένας Ευρωπαίος την πολυπληθέστερη πόλη της Βόρειας Αμερικής, με την πλούσια ιστορία, την περίπλοκη οικονομία και τον πολυδύναμο πολιτισμό της. Ο ήρωάς του θυμώνει όταν κάποιος που δεν μένει στο Μεξικό προσπαθεί να εξηγήσει το Μεξικό.

Οι περιγραφές σε κάθε βιβλίο του Χουάν Βιγιόρο είναι πάντα ουσιαστικές και αντιπροσωπευτικές για την εμβληματική αυτή αρχαία χώρα. Αλλά μη νομίζετε πως εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο που περιέχει μόνο βία και πιστολέρος. Είναι, φαινομενικά, ένα μυθιστόρημα για τον κινηματογράφο. Οι κεντρικοί του χαρακτήρες είναι σκηνοθέτες, παραγωγοί, και ηχολήπτες, που σκέφτονται και μιλούν σαν κινηματογραφιστές. Αλλά πρόκειται για ένα βαθύτατα υπαρξιακό βιβλίο.

Η μυθοπλασία εκμεταλλεύεται ένα ιστορικό γεγονός, τη φωτιά στην Εθνική Ταινιοθήκη του Μεξικού, το 1982, για να σχεδιάσει το πορτρέτο μιας γενιάς κινηματογραφιστών που φοίτησαν στο Εθνικό Κέντρο Κινηματογράφου. Η φωτιά άρχισε την ώρα που προβαλλόταν η εμβληματική ταινία «Γη της Επαγγελίας» του Αντρέι Βάιντα, η οποία χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα ως μεταφορά για την απεικόνιση της πτώσης του λεγόμενου «μεξικανικού θαύματος» από τη δεκαετία του 1980 και μετά, καθώς και την παρακμή του εθνικού κινηματογράφου.

Υπολογίζεται ότι 6.500 ταινίες και 2.300 σενάρια χάθηκαν σε εκείνη τη φωτιά. Για μια χώρα με τόσο μεγάλη κινηματογραφική παράδοση, ήταν τόσο μεγάλη καταστροφή που η πολιτιστική συλλογική μνήμη της χώρας την ταυτίζει με τον σεισμό του 1985. Οι δύο τραγωδίες συμπλέκονται στο λυκόφως του μετεπαναστατικού Μεξικού που θα επιβεβαιωθεί με την κατάρρευσή του την τελευταία δεκαετία του εικοστού αιώνα.

Ο κύριος χαρακτήρας, ο Ντιέγο Γκονσάλες, είναι σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ. Ο συγγραφέας αφηγείται τα συναισθήματα του ήρωα και στιγμές από τη ζωή του σαν να βρίσκεται στο δωμάτιο του μοντάζ. Τα γεγονότα κόβονται και επικολλούνται, υπερτίθενται ή διαγράφονται.

Η σύζυγος του ήρωα είναι μια ηχολήπτρια που ηχογραφεί τις νυχτερινές κραυγές και τους εφιάλτες του τραυματισμένου συναισθηματικά συζύγου της. Μετακομίζουν στη Βαρκελώνη, όπου ο ντοκιμαντερίστας έχει προσληφθεί από έναν αμφιλεγόμενο Καταλανό παραγωγό. Η φυγή, που στην αρχή φαίνεται ζωτικής σημασίας επιλογή για να είναι ασφαλείς, σύντομα αποδεικνύεται ότι είναι μια πόρτα για την απελπισία και το σκοτάδι.

Η μετακόμιση στη Βαρκελώνη είναι μια απόδραση, που σχεδιάστηκε από τη σύντροφό του Ντιέγο και τον παραγωγό του, για να σώσει τον σκηνοθέτη από πιθανή δίωξη μετά τη δημιουργία ενός ντοκιμαντέρ για έναν βαρόνο ναρκωτικών. Ένας δημοσιογράφος, φίλος από τα νεανικά του χρόνια και επίδοξος σκηνοθέτης, θεωρεί τον σκηνοθέτη συνεργό ενός αντίπαλου καρτέλ, που βοήθησε στην αποκάλυψη της τοποθεσίας του ναρκέμπορα «Βανίλια».

Στο μυθιστόρημά του ο Χουάν Βιγιόρο διαχειρίζεται με πολύ χιούμορ την παραβατικότητα και τον παραλογισμό της μεξικανικής κοινωνίας. Τι μας λέει κατά βάθος; Η βία, τα ναρκωτικά ή η ατιμωρησία δεν θα υπήρχαν αν δεν υπήρχε η έλλειψη κράτους δικαίου. Ο κινηματογράφος, η λογοτεχνία ή οι ζωές των χαρακτήρων, η ζωή τής ίδιας της πόλης ξετυλίγονται σε ένα περιβάλλον ανεξιχνίαστης εγκληματικότητας.

Το κάψιμο της ταινιοθήκης ουσιαστικά καίει το μόνο μέσο που αντιστέκεται στην παρακμή, καίει τα μάτια μιας χώρας. Στη Γερμανία, οι ναζί έκαψαν εκατοντάδες βιβλία για να περιορίσουν τις ιδέες, στο Μεξικό αποφάσισαν να κάψουν τις κινηματογραφικές αίθουσες για να μην καταγγείλουν οι εικόνες την αδικία και την κατάχρηση που συνέβαινε στα μάτια όλων.

Από αυτές τις φλόγες γεννιέται η σπίθα του βιβλίου «Η χώρα της μεγάλης επαγγελίας». Από το 2017 που μεταφράζεται και εκδόθηκε βιβλίο του για πρώτη φορά στα ελληνικά, παρακολουθούμε τον Χουάν Βιγιόρο με μεγάλο ενδιαφέρον. Από τον «Ύφαλο», τους «Ενόχους» και τον «Μάρτυρα» μέχρι τη «Γη της μεγάλης επαγγελίας», ο Βιγιόρο αποκαλύπτει πάντα τις βαθιές πληγές και τον παραλογισμό της ζωής στο Μεξικό. Δεξιοτέχνης της μεταμοντέρνας αφήγησης, μας παρουσιάζει τους ήρωές του να αναζητούν, συχνά ανεπιτυχώς, τον αυθεντικό εαυτό τους, αποδεχόμενοι και αρνούμενοι διαρκώς αναμενόμενους ρόλους. Μα πάνω απ’ όλα έχει τη μαγική λογοτεχνική ικανότητα να μας τους παρουσιάζει τόσο οικείους κι ας ζουν στο μακρινό σε μας Μεξικό.

 

Η Εφημερίδα των Συντακτών, 08.07.2023