Βιβλιοκριτική του Κυριάκου Αθανασιάδη για το Χθες του Juan Emar

 

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ //

Κυριάκος Αθανασιάδης, Athens Voice, 14 Ιουνίου 2025

Juan Emar, Χθες (μετάφραση Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια)

Το Χθες (Ayer, 1935) θεωρείται ένα από τα πιο πρωτοποριακά και ταυτόχρονα πιο παράξενα έργα της λατινοαμερικανικής λογοτεχνίας. Διαδραματίζεται σε έναν κόσμο όπου ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει, ή έστω να κινείται με περίεργους ρυθμούς. Ο πρωταγωνιστής, ο οποίος παραμένει ανώνυμος, περιπλανιέται σε μια εγκαταλελειμμένη πόλη, παγιδευμένη σε μια ατέρμονη επανάληψη. Η αφήγηση είναι γεμάτη σουρεαλιστικές εικόνες, παράλογες συναντήσεις και φιλοσοφικούς στοχασμούς για την ύπαρξη, τη μνήμη, την πραγματικότητα και τον χρόνο.

Το ύφος του Εμάρ είναι ιδιαιτέρως πειραματικό: χρησιμοποιεί μακροσκελείς προτάσεις, επαναλήψεις, και ένα είδος «μουσικότητας» στη γλώσσα, που προσδίδει στο κείμενο μια ονειρική και υποβλητική ατμόσφαιρα. Η πλοκή δεν είναι γραμμική, αλλά αποτελείται από μια σειρά από επεισόδια και αναμνήσεις που αλληλοεπικαλύπτονται, δημιουργώντας ένα παζλ που ο αναγνώστης καλείται να αποκρυπτογραφήσει.

Κεντρική θεματική είναι η φύση του χρόνου και της μνήμης. Θολώνοντας τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας, το βιβλίο εξερευνά την ιδέα του σταματημένου χρόνου, του χρόνου που ανακυκλώνεται, και της αίσθησης ότι παρελθόν, παρόν και μέλλον συνυπάρχουν, την ίδια στιγμή που ο πρωταγωνιστής –βιώνοντας μια έντονη αίσθηση απομόνωσης και υπαρξιακής αγωνίας, καθώς προσπαθεί να νοηματοδοτήσει τον παράλογο κόσμο γύρω του– προσπαθεί να ανασυνθέσει κομμάτια της δικής του ιστορίας και της ιστορίας της πόλης, μέσα από θραύσματα αναμνήσεων.

Το βιβλίο δεν έγινε αμέσως γνωστό, αλλά αναγνωρίστηκε σταδιακά πόσο σημαντικό έργο ήταν, και επηρέασε εν συνεχεία πολλούς συγγραφείς, όπως ο Χούλιο Κορτάσαρ και ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, λόγω του πειραματικού του χαρακτήρα και της βαθιάς του φιλοσοφικής διάστασης. Θεωρείται προδρομικό για τον μαγικό ρεαλισμό και τη μοντέρνα λατινοαμερικανική λογοτεχνία, παρόλο που ο ίδιος ο Εμάρ δεν εντάσσεται εύκολα σε κάποιο συγκεκριμένο λογοτεχνικό ρεύμα.

Συνολικά, ένα απαιτητικό αλλά συναρπαστικό βιβλίο, που προσκαλεί τον αναγνώστη σε ένα βαθύ ταξίδι στον έσω κόσμο και τις αινιγματικές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. Και ένα νέο, εντυπωσιακό –από άποψη τίτλων αλλά και εμφάνισης– ξεκίνημα για τη σειρά ξένης πεζογραφίας των Εκδόσεων Αλεξάνδρεια.