Βιβλιοκριτική
https://diastixo.gr/kritikes/meletesdokimia/24050-istoria-anthologio-sygxronis-ispanikis-logotexnias
Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, Ιστορία και Ανθολόγιο κειμένων της
Σύγχρονης Ισπανικής Λογοτεχνίας (20ός αιώνας), Εκδόσεις Πεδίο, 2021
της Θεώνης Κάμπρα*
Το πάθος του συλλέκτη
βιβλίων μοιάζει με εκείνο του ταξιδευτή. Κάθε βιβλιοθήκη είναι ένα ταξίδι, κάθε
βιβλίο ένα διαβατήριο χωρίς ημερομηνία λήξης[1].
Ως άλλος έφιππος απεσταλμένος του βασιλιά της Αιγύπτου τα χρόνια συγκρότησης
του μυθικού αλεξανδρινού οικοδομήματος, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος διέσχισε
βουνά και κοιλάδες, διένυσε τεράστιες εκτάσεις στην άλλη όχθη της θάλασσας προς
πάσα κατεύθυνση, αναζητώντας βιβλία-θηράματα για να δημιουργήσει την απόλυτα
τέλεια Βιβλιοθήκη που θα απαρτίζεται από ένα μόνο βιβλίο, αφιερωμένο
αποκλειστικά στην ιστορία και τα κείμενα της σύγχρονης ισπανικής λογοτεχνίας
του 20ού αιώνα.
Με εκκίνηση τη Λα Ρεχέντα του Κλαρίν, το μεγάλο ισπανικό μυθιστόρημα των τελών του
19ου αιώνα, την αντίθεση ρεαλισμού-νατουραλισμού
στα έργα του ζεύγους Πέρεθ Γκαλδός και της φεμινίστριας Εμίλια Πάρδο Μπαθάν, καθώς
και την ποίηση της Ροσαλία ντε Κάστρο, ο αναγνώστης βυθίζεται σταδιακά στα
δίγλωσσα αποσπάσματα της εντυπωσιακής έρευνας.
Παραθέτωντας σύντομες και κατατοπιστικές ιστορικές πληροφορίες
σχετικά με την αλλαγή του αιώνα στην Ισπανία, εμφανίζονται σταδιακά οι
Συμβολιστές, οι γενιές του ’98 και του ’14. Χουάν Ραμόν Χιμένεθ (Νομπέλ Λογοτεχνίας,
1956), Μιγκέλ ντε Ουναμούνο, το σατιρικό εσπερπέντο του Μπάγε Ινκλάν.
«Εκεί
όπου ο χρόνος ενώνεται περισσότερο με τη σκόνη είναι στις βιβλιοθήκες», γράφει
σε μια από τις απολαυστικές αφοριστικές γκρεγκερίας του ο Ραμόν Γκόμεθ ντε λα
Σέρνα.
Ο Αντόνιο Ματσάδο θα συνεχίσει το νήμα της
αφήγησης, και στους περίφημους Κάμπους της
Καστίλλης (1912) θα καταγράψει το κατά πάσα πιθανότητα διασημότερο δίστιχο
της ισπανικής ποίησης: Οδοιπόρε, δεν υπάρχει δρόμος, ο δρόμος
γίνεται περπατώντας[2].
Με ανοιχτό τον δρόμο πλέον, η Ισπανία υποδέχεται
την πρωτοπορία μιας νέας γενιάς ποιητών που σημάδεψε βαθύτατα την παγκόσμια λογοτεχνία,
καθώς είχε φτάσει η ώρα της θρυλικής γενιάς του ’27 με προεξέχουσα φιγούρα
οικουμενικού κύρους τον Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα. Τα δραματικά έργα του
ανδαλουσιανού θεατρανθρώπου, που εκτελέστηκε από φρανκική φάλλαγγα το 1936 λίγο
μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος, έχουν αγαπηθεί όσο ελάχιστα άλλα από τους
λάτρεις της δραματουργίας.
Πολλά χρόνια αργότερα το 1977, τιμήθηκε
ολόκληρη η γενιά του ’27, οι ποιητές της οποίας κράτησαν ζωντανή τη φλόγα της
δημιουργίας κατά τη διάρκεια του καταπιεστικού καθεστώτος, μέσω της απονομής
ενός ακόμα Νομπέλ Λογοτεχνίας στο πρόσωπο του Βιθέντε Αλεϊσάντρε.
Επόμενο Νομπέλ το 1989 στον Γαλικιανό Καμίλο
Χοσέ Θέλα, ο οποίος εγκαινίασε το νέο λογοτεχνικό ρεύμα του τρομακτικισμού με
την Οικογένεια του Πασκάλ Ντουάρτε,
ενώ στην Κυψέλη, ανέδειξε έντονους κοινωνικούς
προβληματισμούς, αναπαράγωντας το ασφυκτικό κλίμα της εποχής υπό το πρίσμα του
κοινωνικού ρεαλισμού. Παρά το αδιαφιλονίκητο συγγραφικό του ταλέντο και την
πληθώρα βραβείων που κέρδισε κατά τη διάρκεια της 60ετούς συγγραφικής του
πορείας, ο ίδιος υπήρξε φίλα προσκείμενος στο καταπιεστικό καθεστώς, καθώς
παράλληλα είχε εργαστεί ως λογοκριτής των έργων συναδέλφων του στα πρώτα χρόνια
του φρανκικού καθεστώτος.
Συγγραφικές ανησυχίες διακατέχουν και
τον φτωχό πλην τίμιο Μάριο, στο Πέντε
ώρες με τον Μάριο (1966) του Μιγκέλ Ντελίμπες, ο οποίος τα ακούει μετά θάνατον
για πέντε ώρες από τη συμβία του Κάρμεν στο δημοφιλέστατο πολυφωνικό μονολογικό
μυθιστόρημα, που γνώρισε μεγάλη επιτυχία, καθώς αποτυπώνει τις δυο Ισπανίες της
εποχής, μέσω της αντίστιξης του αναχρονιστικού και νεωτεριστικού χαρακτήρα των
δύο πρωταγωνιστών.
Με το θάνατο του Φράνκο το 1975, τη
μετάβαση στη μεταπολίτευση και την επαναφορά της μοναρχίας, σηματοδοτείται μια
καινούρια περίοδος στα ισπανικά γράμματα, καταργείται η λογοκρισία έπειτα από
δεκαετίες φίμωσης, επαναπατρίζονται συγγραφείς που είχαν αυτοεξοριστεί από τα
χρόνια του εμφυλίου, και αναγνωρίζονται οι τρεις επιπλέον γλώσσες (καταλανικά,
βασκικά, γαλικιανά) πέρα των καστιλλιάνικων ως επίσημες του κράτους. Ραφαέλ Τσίρμπες,
Χούλιο Γιαμαθάρες, Χαβιέρ Θέρκας[3], Κάρλος Ρουίθ
Θαφόν, Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα, Αλμουδένα Γκράντες, Ζάουμε Καμπρέ, Κιμ Μονζό,
μερικά από τα δημοφιλέστερα ονόματα (και στην Ελλάδα) τις τελευταίες δεκαετίες
του 20ού αιώνα. Εξίσου εντυπωσιακή η εκδοτική παραγωγή ποιητών και θεατρικών ομάδων,
όπως οι Fura
del
Baus,
καθώς και μεμονωμένων θεατρικών καταλανόφωνων συγγραφέων (Γκαλθεράν, Μπελμπέλ
κ.ά.)
Με το πέρας των ετών, η εκδοτική
παραγωγή στην Ισπανία εκτοξεύεται. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τέλη του ’90
εκδίδονται πάνω από 50.000 βιβλία το χρόνο σε όλες τις επίσημες γλώσσες, ενώ έως
σήμερα ετησίως εκατομμύρια απούλητα βιβλία ανακυκλώνονται ή πολτοποιούνται.
Έτερος φίλα προσκείμενος στο φρανκικό
καθετώς, ο Χοσέ Ορτέγα ι Γκασέτ γράφει από
το μακρινό 1935: «Υπάρχουν πια πάρα πολλά
βιβλία! Έαν κάθε γενιά συνεχίσει να συσσωρεύει τυπωμένο χαρτί σε ανάλογες
ποσότητες με τις προηγούμενες, τότε το πρόβλημα της υπερπληθώρας βιβλίων
πρόκειται να πάρει τρομακτικές διαστάσεις! Επιπλέον, συνεχίζουν να παράγονται
εν χειμαρρώδη αφθονία. Πολλά από αυτά είναι άχρηστα ή ανόητα, με την παρουσία
και την διατήρησή τους να αποτελούν ένα πρόσθετο βάρος για την ανθρωπότητα, η
οποία λυγίζει ήδη κάτω από τα υπόλοιπα πλείστα όσα φορτία της[4]».
Θεωρώντας το βιβλίο κατασκεύασμα που αντιστέκεται στην καύση[5],
ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ως άλλος Μπόρχες, γοητεύτηκε από την ιδέα να συγκεντρώσει
ένα μεγάλο αντιπροσωπευτικό σύνολο της σύγχρονης ισπανικής λογοτεχνίας, όχι σε
μια μαγική βιβλιοθήκη, αλλά σε ένα και μόνο αριστουργηματικό βιβλίο επιστέγασμα
της ισπανικής λογοτεχνικής παραγωγής του 20ού αιώνα.
Το opus magnum του
συγγραφέα (καθηγητή ισπανικής λογοτεχνίας, μετάφρασης & μεταφρασεολογίας στο
ΑΠΘ, στο ΕΑΠ, και στο Πανεπιστήμιο της Μάλαγας) συνοδεύεται από πληθώρα
ενδεικτικών αποσπασμάτων των έργων, πολλά από τα οποία είναι σε μετάφραση του
ιδίου, συγκροτώντας ένα άνευ προηγουμένου πλουσιοπάροχο δίγλωσσο ανθολόγιο.
Ιστορία
και Ανθολόγιο κειμένων της Σύγχρονης Ισπανικής Λογοτεχνίας
(20ός αιώνας)
Κωνσταντίνος
Παλαιολόγος
Πεδίο
463
σελ.
ISBN
978-960-635-375-8
Τιμή
€25,00
* Η Θεώνη Κάμπρα
είναι μεταφράστρια ισπανόγραφης λογοτεχνίας στα ελληνικά (Πάρδο Μπαθάν,
Γιαμαθάρες, Νέουμαν, Σεπούλβεδα, Γιάνιες, Βεντουρίνι, Περέιρα κ.ά.) και
ξεναγός.
[1] Πάπυρος, Ιρένε Βαγιέχο, μετάφραση Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη, εκδόσεις
Μεταίχμιο, 2022.
[2] Το 1969 ο Καταλανός Ζοάν Μανουέλ
Σεράτ μελοποίησε το διάσημο δίστιχο στον ομώνυμο δίσκο του Cantares
σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία.
[3] Στους Στρατιώτες της Σαλαμίνας (μετάφραση Ελισώ Λογοθέτη, εκδόσεις
Πατάκη, 2011), ο Χαβιέρ Θέρκας τοποθετεί τη δράση των ηρώων κατά τη διάρκεια
του ισπανικού εμφυλίου, παραπέμποντας στους Έλληνες που εξεγέρθηκαν ενάντια
στην αυταρχική εισβολή των Περσών, χωρίς
την αριθμητική υπεροχή με το μέρος τους, για να υπερασπιστούν την πατρίδα, την
δημοκρατία και τα όνειρά τους.
[4] Η αποστολή του βιβλιοθηκάριου, Χοσέ Ορτέγκα ι Γκασσέτ, μετάφραση
Δήμητρα Παπαβασιλείου, εκδόσεις Μάγμα, 2022.
[5]
Βαρβαρισμοί, Αντρές Νέουμαν, μετάφραση
Αναστασία Γιαλαντζή, Αλεξάνδρα Γκολφινοπούλου, Αρμόδιος Διαμαντής, Κλεοπάτρα
Ελαιοτριβιάρη, Αναστασία Θεοδωρακοπούλου, Θεώνη Κάμπρα, Ασπασία Καμπύλη, Μαρία
Μελαδάκη, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδόσεις Opera, 2015.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου