Συνέντευξη με τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο
φωτογραφία: Ματθίλδη Σιμχά
Συνέντευξη περί μικρομυθοπλασίας του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στην Ηρώ Νικοπούλου για τον βιότοπο πολιτισμού Culture Book
1. Κύριε Παλαιολόγε, ως καθηγητής της Εφαρμοσμένης Μεταφρασεολογίας και της Ισπανικής Λογοτεχνίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης καθώς και της Ισπανικής Λογοτεχνίας και της Δημιουργικής Γραφής στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο γνωρίζετε πολύ καλά τα θέματα της ισπανόφωνης λογοτεχνίας και της μετάφρασης. Θα θέλαμε την γνώμη σας ως προς το ποια είναι η πρόσληψη του μικρού διηγήματος στην Ισπανία και γενικότερα στις ισπανόφωνες χώρες από το αναγνωστικό κοινό αλλά και από τους θεσμούς; Υπάρχουν, για παράδειγμα, στα πανεπιστήμια τμήματα που ασχολούνται με την δημιουργική γραφή μικρού διηγήματος;
Ο «πυρετός της μικροαφήγησης» στις ισπανόφωνες χώρες είναι κάτι που πολύ δύσκολα μπορεί να το περιγράψει κάποιος δίχως τον κίνδυνο να χαρακτηριστεί υπερβολικός από όσες και όσους τον ακούνε. Μπορεί το μικροδιήγημα να καλλιεργείται πλέον παγκοσμίως, είναι όμως σαφές, σε όλους εμάς που μελετάμε αυτό το είδος, ότι οι ισπανόφωνες χώρες είναι μια ξεχωριστή περίπτωση: διαγωνισμοί μικροδιηγήματος, βραβεία, διδακτορικές διατριβές, συνέδρια (το επόμενο, πολύ σπουδαίο, στην Πόλη του Μεξικού τον προσεχή Οκτώβριο) και, φυσικά, απίστευτη παραγωγή. Ως προς τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής μικροδιηγήματος, είναι αναρίθμητα σε όλον τον ισπανόφωνο κόσμο. Ενδεικτικά, αν αναφερθούμε μόνο σε πανεπιστήμια της Ισπανίας, συναντούμε τέτοιου είδους σεμινάρια στα περισσότερα κεντρικά και περιφερειακά ιδρύματα της χώρας: στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, στο αντίστοιχο της Βαρκελώνης, στο Πανεπιστήμιο της Καντάμπρια και αλλού.
2. Λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι οι λέξεις στο μικρό διήγημα πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο ζυγισμένες, πείτε μας ποιες είναι οι δυσκολίες στην μετάφραση ενός μικρού διηγήματος και πόσο μάλλον ενός μικροδιηγήματος στα ελληνικά;
Όσο πιο μικρό και αφαιρετικό το κείμενο, τόσο μεγαλύτερο το βάσανο των μεταφραστριών και των μεταφραστών γιατί, στην κυριολεξία, δεν έχουν από πού να πιαστούν. Αλλά, αντίστοιχα, είναι μεγαλύτερη και η ελευθερία κινήσεών τους, αφού η πρόθεση του κειμένου επιδέχεται πολλές αναγνώσεις/ερμηνείες.
3. Ποιες είναι οι διαφορές κατά την γνώμη σας ανάμεσα στο μικρό διήγημα και στο μικροδιήγημα;
Το μικροδιήγημα είναι ένα αυτόνομο λογοτεχνικό είδος με τους δικούς του κανόνες: αφαιρετικότητα, διακειμενικότητα, έλλειψη περιγραφών, ύπαρξη τίτλου κ.λπ. Δεν σχετίζεται με κανένα άλλο λογοτεχνικό είδος (μικρό διήγημα, πεζοποίημα, αφορισμός, χαϊκού κ.λπ.) αν και δανείζεται στοιχεία από όλα αυτά, όπως, φυσικά, και από μη λογοτεχνικά είδη: διαφημιστικό σλόγκαν, είδηση, γνωμικά κ.λπ.
4. Πιστεύετε ότι υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στο μικροδιήγημα και σε άλλα λογοτεχνικά είδη και ποια είναι αυτά;
Όπως ανέφερα και προηγουμένως, δανείζεται, «κλέβει» δημιουργικά, στρεβλώνει πολλά από τα χαρακτηριστικά «όμορων» λογοτεχνικών ειδών: την ύπαρξη μιας ιστορίας του διηγήματος, τη σπιρτάδα του χαϊκού, την αφαιρετικότητα του αφορισμού…
5. Πιστεύετε ότι όσοι επιλέγουν να παρακολουθήσουν μαθήματα δημιουργικής γραφής το κάνουν για να γίνουν καλύτεροι αναγνώστες, για να διευκολύνουν την δημιουργική τους έκφραση ή γιατί στοχεύουν σε μια συγγραφική καριέρα –χρησιμοποιώ συνειδητά την λέξη καριέρα;
Δύσκολη ερώτηση αυτή. Δεν γνωρίζω τα προσωπικά κίνητρα του κάθε ατόμου που εμπλέκεται σε μια τέτοια εκπαιδευτική διαδικασία, μεταξύ των οποίων μπορεί να είναι και το χτίσιμο μιας καριέρας (επιλέγω συνειδητά τη λέξη «χτίσιμο»), αλλά γνωρίζω το τι μου φαίνεται εμένα θετικό σε όλη αυτή την ιστορία: το γεγονός ότι αποτελούν αυτά τα εργαστήρια/σεμινάρια αφορμή να δημιουργηθούν παρέες, πράγμα πολύ σημαντικό σε μια χώρα που προάγει με φανατισμό την αυτιστική ατομικότητα.
6. Να υποθέσω ότι οι διαγωνισμοί μικρού διηγήματος συμβάλλουν στη διάδοση του είδους και στη βελτίωση της ποιότητάς τους. Θα ήθελα να ακούσω την γνώμη σας για τις απαιτούμενες προϋποθέσεις ώστε ένας τέτοιος διαγωνισμός να οδηγεί πράγματι σε παρόμοια αποτελέσματα.
Το 2015, με τον Γιάννη Πατίλη και τον Γιάννη Παλαβό οργανώσαμε έναν διαγωνισμό μικροδιηγήματος με αφορμή τα 400 χρόνια του δεύτερου μέρους του Δον Κιχότε. Ήταν μια ωραία εμπειρία από την οποία προέκυψαν μερικά ενδιαφέροντα σύντομα κείμενα. Οι συμμετοχές έφτασαν τις 119 και το «βραβείο» ήταν η δημοσίευση των 13 καλύτερων σε κάποιο λογοτεχνικό περιοδικό. Αυτοί, νομίζω, ήταν και οι λόγοι της όποιας επιτυχίας εκείνου του εγχειρήματος: μικρή συμμετοχή, έλλειψη χρηματικού βραβείου. Αντίθετα, όταν δει κανείς το επίπεδο σε διεθνή βραβεία με δεκάδες χιλιάδες συμμετοχές −όπως το ισπανικό Concurso Internacional de Microrrelatos Museo de la Palabra− και βραβεία της τάξης των 20.000 ευρώ, τα πράγματα είναι επιεικώς απογοητευτικά.
7. Έχουμε δει εδώ και χρόνια να αυξάνεται ραγδαία ο αριθμός των διαγωνισμών διεθνώς για το μικρό διήγημα, αναρωτιέμαι αν η τεράστια αύξηση της παραγωγής μικρών διηγημάτων προκάλεσε αυτούς τους διαγωνισμούς ή μήπως συνέβη το αντίθετο;
Για εμένα είναι σαφές ότι η ραγδαία αύξηση της παραγωγής μικροδιηγημάτων οφείλεται στην ευρεία αντίληψη ότι το να γράψει κανείς μικροδιήγημα είναι εύκολο. Ένα σημαντικό ποσοστό των διαγωνισμών προσπαθεί απλώς να εκμεταλλευτεί αυτή την πεποίθηση. Δεν είναι το ίδιο στη συνείδηση του κόσμου ένας διαγωνισμός μυθιστορήματος, ούτε καν ένας διαγωνισμός ποίησης, αντίθετα, είναι χιλιάδες εκείνες/οι που πιστεύουν ότι μπορούν να γράψουν ένα κείμενο των 20, 50, 100 λέξεων μέσα σε λίγα λεπτά… και να είναι και καλό.
8. Τι πιστεύετε ότι κερδίζει ή ενδεχομένως τι χάνει ο συγγραφέας γράφοντας μικροδιήγημα έναντι μιας μεγάλης φόρμας;
Δεν χάνει και δεν κερδίζει τίποτα, απλώς έτσι μπορεί να εκφράζεται. Άλλοι και άλλες σμιλεύουν την πέτρα, γυρίζουν ταινίες, γράφουν θεατρικά έργα, συνθέτουν μουσική… Θέλω να πω ότι κάποιος επιλέγει να γράψει μυθιστορήματα, μικροδιηγήματα, αφορισμούς ή ποίηση γιατί τα χαρακτηριστικά τού κάθε είδους εξυπηρετούν καλύτερα τη δημιουργικότητά του.
9. Τι προσφέρει κατά την γνώμη σας το μικροδιήγημα στον αναγνώστη;
Τη δυνατότητα να διαβάσει δεκάδες φορές ένα λογοτεχνικό κείμενο και κάθε φορά να το πλάθει μέσα του με τρόπο διαφορετικό.
10. Σε τι πιστεύετε ότι οφείλεται η τόσο μεγάλη άνθιση τουμικροδιηγήματος τα τελευταία χρόνια, για παράδειγμα, το διαδίκτυο έχει συμβάλλει σε αυτήν θετικά ή αρνητικά;
Χωρίς το διαδίκτυο δεν θα υπήρχε τίποτα στη ζωή μας με τον τρόπο που υπάρχει σήμερα, το γνωρίζουμε πολύ καλά αυτό όσες και όσοι μεγαλώσαμε στην προ ίντερνετ εποχή. Συνεπώς, θα έλεγα ότι το διαδίκτυο έχει συμβάλει, προφανώς, στην εξάπλωση του μικροδιηγήματος παγκοσμίως, αλλά δεν έχει αλλάξει τους «κανόνες» συγγραφής του. Απλώς πλέον, λόγω της προαναφερθείσας μόδας, παράγονται χιλιάδες κείμενα που πλασάρονται από τους δημιουργούς τους ως μικροδιηγήματα, αλλά δεν είναι. Ο αριθμός τέτοιων κειμένων θα ήταν σαφώς μικρότερος δίχως το διαδίκτυο, αλλά αυτό ακούγεται πλέον ως πρόταση μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου