Μια καθηγήτρια de ida y vuelta, του Νίκου Πρατσίνη

Όσο το σκέφτομαι, η Σύλβα Πάντου μου φέρνει στο νου αυτές τις τόσο μοναδικές μορφές φλαμένκο που λέγονται cantes de ida y vuelta, μορφές που, όπως πίστευαν παλιά –δεν πειράζει αν κάπου ίσως λάθευαν– μίσεψαν από την Ισπανία, πήγαν στη Λ. Αμερική και επαναπατρίστηκαν αλλαγμένες. Πλούτισαν το μουσικό πανόραμα του Νέου Κόσμου και επέστρεψαν για να πλουτίσουν και το ισπανικό φλαμένκο.

Η Σύλβα Πάντου έφυγε νέα από την Ελλάδα, πήγε στο Μεξικό και δίδαξε ελληνική γλώσσα και πολιτισμό στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Πόλης του Μεξικού. Συνέβαλε στη διάδοση της ελληνικής παιδείας στο Μεξικό, δίδαξε και διαμόρφωσε ελληνιστές και νεοελληνιστές που έχουν δώσει πλούσιο έργο, μεταφράζοντας τους νεοέλληνες κλασσικούς μας και καλλιεργώντας την ελληνομάθεια.

Ήρθε μετά στην Ελλάδα, δίδαξε ισπανικά στο πρώτο ιδιωτικό κέντρο διδασκαλία ισπανικής γλώσσας και ισπανόφωνου πολιτισμού, μεθοδικά και επίμονα, με επαγγελματισμό και δημιουργικότητα. Οργάνωσε την απονομή διπλωμάτων σε συνεργασία με ισπανικά πανεπιστήμια, κάλεσε ισπανούς διανοούμενους για διαλέξεις στους μαθητές της, ενθάρρυνε τη μετάφραση, μετάφραζε μάλιστα και η ίδια, άνοιξε και το πρώτο ισπανικό βιβλιοπωλείο στη χώρα μας. Ήξερε να ρίχνει το σπόρο και να ανοίγει το δρόμο. Ήξερε να δίνει χώρο στους συνεργάτες της βοηθώντας τους γενναιόδωρα να ακολουθήσουν τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντά στους, πάντα σε σχέση με την ισπανόφωνη κουλτούρα.   

Ξανάφυγε αργότερα για τη Μαδρίτη, όπου δίδαξε νέα ελληνικά,  και επέστρεψε και πάλι στην Ελλάδα για να διδάξει και πάλι, ακάματη, ισπανικά και να προωθήσει τον ισπανόφωνο πολιτισμό αφιλοκερδώς πλέον, σε συνεργασία με θεσμικούς φορείς, δήμους κ.λπ. Μια καθηγήτρια που πήγαινε και ερχόταν φέρνοντας επαφή τον ελληνικό και το ισπανόφωνο πολιτισμό και όσους ήθελαν να ασχοληθούν με αυτούς και τις μεταξύ τους σχέσεις. Μέχρι που να φθάσουμε στο επίπεδο να οργανώνουμε ένα συνέδριο όπως τούτο εδώ στη χώρα μας.

Ήξερε να υπερασπίζει τις ιδέες της αλλά και να ακούει τις ιδέες των άλλων και να εμπνέεται από αυτές.

Τη γνώρισα στις αρχές της δεκαετίας του ’80, νεαρός φοιτητής τότε που διερευνούσε πού θα μάθει ισπανικά και ανέβαινε την οδό Σκουφά για να πάει στο ίδρυμα που πολύ αργότερα θα γινόταν το Ινστιτούτο Θερβάντες. Είδα ξαφνικά στο δρόμο μου το Κέντρο Ισπανικών Σπουδών, έτσι νομίζω λεγόταν η σχολή της. Είδα φως και μπήκα, που λένε. Η σχολή της Σύλβας με έπεισε πιο πολύ από το επίσημο ίδρυμα της Ισπανίας, το οποίο επισκέφθηκα αμέσως μετά. Με κέρδισε η φλόγα, το και το πάθος της Σύλβας για ό,τι έκανε αλλά και το γεγονός ότι μου έδωσε να καταλάβω, με λίγα απλά λόγια, πως τα ισπανικά είναι κάτι παραπάνω από μια ευρέως διαδεδομένη γλώσσα: είναι και η οδός για πολιτισμούς στους οποίους παίζει μεγάλο ρόλο το εξωευρωπαϊκό στοιχείο. Χάρη στη Σύλβα κατάλαβα την οικουμενικότητα μιας γλώσσας που μας οδηγεί να αρχίσουμε να ψηλαφούμε το τι είναι και τι ήταν η Λ. Αμερική. Είχα την αίσθηση μιας φώτισης. Ήταν τέτοιος ο ενθουσιασμός για τον ισπανόφωνο πολιτισμό που μου είχε εμπνεύσει, που τον μετέφερα σιγά-σιγά και στη μητέρα μου. Τόσο πολύ, που μόλις πήρε συνταξιοδοτήθηκε γράφτηκε στη σχολή της Πάντου. Και παρά την ηλικία της, μετά από δυο χρόνια φοίτησης, είχε μάθει αρκετά για να τα βγάζει πέρα όταν με επισκέφθηκε στην Ισπανία, όπου ήμουν για μεταπτυχιακά!

Η σχολή της Πάντου στην Ελλάδα των δεκαετιών του ’70 και του ’80 ήταν για πολλούς από μας κάτι σαν το έμβρυο ενός πανεπιστημιακού τμήματος ισπανικής γλώσσας και πολιτισμού, σε μια εποχή που κάτι τέτοιο δεν υπήρχε ούτε σαν ιδέα στον τόπο μας. Δεν πατούσα πόδι στις πανεπιστημιακές παραδόσεις –σπούδαζα Χημεία– αλλά δε διανοούμουν να λείψω από μάθημά της. Πέρα από καθηγήτρια, η Σύλβα λειτουργούσε και ως μέντορας, για όποιον το ήθελε. Δάνειζε βιβλία από την πλούσια βιβλιοθήκη της, καθοδηγούσε την ανάγνωση. Προσωπικά, με ενθάρρυνε να ξεκινήσω μεταφράσεις και από τα ισπανικά -μέχρι τότε μετέφραζα μόνον από αγγλικά- και μου γνώρισε Μεξικανούς στην Αθήνα για να με βοηθήσουν στην δεύτερη μετάφραση από ισπανικά που αποτόλμησα, τρομάρα μου!, το Pedro Páramo του Juan Rulfo. Γιατί η Σύλβα έφερνε κοντά και ανθρώπους, όχι μόνο πολιτισμούς, ήταν πάντα ένα αεικίνητο κέντρο που δρούσε ενωτικά στο μικρόκοσμο, τότε, των Ελλήνων ισπανομαθών και ισπανολατρών, με τον καλό της λόγο για όλους και τη διάθεση να ενθαρρύνει. Με ενθάρρυνε να πάω για μεταπτυχιακά στην Ισπανία πριν τριάντα χρόνια, μου άλλαξε τη σκέψη, τον επαγγελματικό προσανατολισμό και τη ζωή τελικά, και της είμαι υπόχρεος για αυτό, όπως και αρκετοί άλλοι από τους παρόντες, πιστεύω. Η Σύλβα μας ενώνει και σήμερα σε αυτή την εκδήλωση και μακάρι να μας ενώνει για πολλά χρόνια, μακάρι να συνεχίσει να λειτουργεί ενωτικά στο κόσμο μας ο οποίος, χάρη και σε εκείνη, δεν είναι πια μικρόκοσμος.  

Ομιλία που εκφώνησε ο Νίκος Πρατσίνης στο πλαίσιο του τιμητικού αφιερώματος στη Σύλβα Πάντου που οργανώθηκε κατά τη διάρκεια του διεθνούς συνεδρίου "Ecos y Resplandores Helenos en la Literatura Hispana", Αθήνα 6-9 Σεπτεμβρίου 2016.