Ojo por diente, de Rubén Bareiro
Saguier
Todo esto es mentira, una patraña para
desprestigiar al Juez de Paz; porque si lo trataran de ladrón o de prevaricador
o hasta de violador -abusando de la leyenda difundida por aquella muchachita
convocada en el despacho de Su Señoría para una deposición...-, pero acusarlo
de esto, ¡y en qué forma! Ahí está, eso es cosa de la maldita oposición,
deslenguada, envidiosa, amargada, incapaz de otra cosa que no sea difamación,
bajeza. Además, ¡el procedimiento empleado! Ya el color de las gruesas letras
con que un buen día amanecieron embadurnadas las paredes de algunas casas de la
calle principal, podían hacer sospechar. Es cierto que luego los letreros se
fueron pareciendo al arco iris del propio cielo, pero por puro disimulo; además
ya se había producido el contraataque, de manera que nadie sabía más quién ni
cómo había pintado. Ahora ya nadie entiende más nada en el pueblo. Ninguna
investigación ha podido aclarar el misterio de los pintores nocturnos. Ni las
multiplicadas rondas de los vigilantes; apenas los tabachís daban la
vuelta a la manzana que cuando volvían, ya estaban las terribles acusaciones,
goteando su infamia todavía fresca. Es cosa de brujería, son los poras,
decían los soldaditos, y había que amenazarles con duros castigos, controlarles
con la «brigada especial», comandada por el propio hijo del juez, para vencer
el miedo y la resistencia a esas rondas endemoniadas. Las noches del pueblo se
llenaron de «¡altos!», «carajos», «recontras» y ruidos de los cerrojos de los
fusiles; de poras que pintaban leyendas contra el «Juez cuatrero». La
acusación cayó como una bomba en el pueblo. No se trata de poner en duda o dar
automáticamente por bien fundada la imputación. La cosa es que en este pueblo
el ganado vale más que la mujer y carnear un animal ajeno es peor que matar a
un hermano de padre y madre. Sí señor, esto viene de lejos y... es largo de
explicar. Peor que liquidar a un pariente cercano; el delito es grave,
gravísimo. Y además, ¡esa publicidad vergonzosa! Porque siempre hubo
cuatrerismo en la región y hasta cuatreros famosos, como aquel Mate Cocido, que
se decía «protector de los pobres», porque ayudaba a unos cuantos
zaparrastrosos que le encubrían, y fue muerto como un perro, como el perro que
mordió al hijo del Intendente, acribillado a balazos por la «junta de vecinos»,
fundada para perseguirlo y comandada por el propio señor Comisario. Sí señor,
hubo cuatreros por aquí, a montones; y al fin de cuentas, el juez es un ser
humano... tanto más que él maneja el registro de transferencia de ganados. Pero
esto es cosa de la oposición, sin ninguna duda, como venganza, en primer lugar
porque eran principalmente animales de los caudillos opositores los que
desaparecían, y en segundo, porque estos infelices son unos malhablados de
mierda, capaces de cualquier cosa. Hay que ver lo que hicieron cuando el juez
dictó un bando atribuyendo la desaparición de ganados a la presencia de un
jaguar en la zona. «Juez jaguar» fue lo único que se les ocurrió agregar a las
otras inscripciones. Y sin embargo, cerca del lugar del delito, se encontraban
siempre rastros de un animal sanguinario como el jaguar, pisadas en la tierra y
sobre todo una marca profunda de garras en el sitio en que se había consumado
el hecho.
¿Qué pájaro y qué
cuervo, qué alma en pena, qué murciélago escribía las leyendas nocturnas, se
preguntaban todos en el pueblo? Y así como no había tenido ningún efecto el
bando, tampoco sirvió para nada la vaquillona que el mismo juez ofrendó a la
Virgen del Rosario, y que valió algunos sermones en la misa principal de los
domingos, en los que el cura Laya condenaba la maledicencia y prometía los
peores tormentos del infierno para los que levantaban falso testimonio, el
dizque embustero, el infundio, faltando así a las sagradas prescripciones del
tercer mandamiento de la Ley Divina. «Pecado mortal; alma condenada al báratro
de las tinieblas eternas, el sempiterno fuego del averno», gritaba el Padre
desde el púlpito sostenido por unos angelotes gordos que soplaban las cometas
del juicio final. Pero las feroces admoniciones sólo asustaban a algunas viejas
beatas, que en medio de la sordera escuchaban fragmentos de las palabras
terribles y veían los rayos lanzados por las manos y los ojos del sacerdote y
los del espíritu santo de lata sobre su cabeza leonina.
Entonces vino el contraataque a fondo del
juez. Como medida previa hizo apresar a todos los principales jefes opositores.
Bien merecido; pero las inscripciones no sólo no cesaron, sino que por el
contrario aumentaron. Cansado de hacer borronear las letrotas, mandó pintar
sistemáticamente con su gente otras al lado de las que le acusaban. Comenzó con
los caudillos adversos más conocidos. «Bartolo Jiménez, cuatrero», «Antonio
Portillo cuatrero», «Domingo Asayé cuatrero», «Amancio Peralta cuatrero»...
Aquello fue una carrera, un torbellino de pincelazos y letrones, de colores y
de nombres. Porque, finalmente, el juez no se detuvo en los nombres de los
opositores; como tenía la lista de los habitantes del pueblo, los fue denunciando
a todos, por si las moscas... Hasta que tuvo que poner más atención en sus
leyendas cuando vino el Comisario con un piquete de soldados a averiguar por
qué había difamado a su suegro y Miembro de la Junta local del Partido.
Bueno, la cosa es que
en este pueblo no hay demasiada gente para tanta pintura; pero, como es bien
sabido aquí, el juez es letrado y hombre de recursos. Recomenzó la lista con
los marcantes de la gente: «Lorito cuarto cuatrero», «Antonio karë
cuatrero», «Vela de sebo cuatrero», «Burro lápiz cuatrero»... Pero eso sí,
respetó las jerarquías y caballerescamente a las mujeres. El comisario, el
cura, el intendente, el presidente del Partido, el maestro, el boticario, el
Jefe de Impuestos Internos, el representante de la Corporación de Alcoholes y
otros notables estaban fuera de toda sospecha, sobre todo teniendo en cuenta el
incidente con el suegro del señor Comisario; además, no era el caso de sembrar la anarquía y soliviantar a la oposición. Y las mujeres,
naturalmente, por caballerosidad y porque veía mal cómo podrían andar carneando
de noche vacas ajenas, salvo doña María, la viuda del inglés. Una estanciera
rica, más si es mujer-macho como ésta, puede hacer las peores cosas, hasta
matar novillos o toros de cría.
Noche a noche, noche
tras noche, noche y noche pinta que te pinta; ángeles o demonios, sombras o
lechuzas, poras o cristianos mañeros escribiendo gruesas letras con la
acusación vergonzosa contra la autoridad. Con el mismo entusiasmo, la gente del
Juez replicando dale que dale, retribuyendo pincelazo por pincelazo, cuatrero
por cuatrero. Las fachadas se llenaron de nombres, de marcantes y por sobre
todo, la superior presencia del juez, gran señor de las paredes del pueblo.
Cuando ya no hubo muros en dónde pintar, ni siquiera en los ranchos de los
suburbios, aparecieron inscripciones en las barrigas de los burros, sobre las
costillas de los perros y en los flancos de las vacas, especialmente en los de
colores claros, aunque la pintura blanca solucionaba perfectamente el caso de los
pelos oscuros; el problema se planteó con los overos, los pintados y los
morunos, sobre los que era difícil distinguir las letras. Esta fase desagradó
mucho a todo el mundo; una ola de protestas indignadas se levantó unánimemente.
Para evitar la destrucción de las bellezas naturales, de esos adornos del
pueblo -una vaca embadurnada es horrible, un perro pintado parece un pora,
un burro manchado es indecente-, el Juez hizo colocar grandes paneles en la
plazoleta que está entre la Iglesia y la Municipalidad. Fue un suspiro de
alivio popular y hasta atrajo una decena de turistas, entre ellos un gringo
fotógrafo que se incorporó a la vida del pueblo con el marcante de Duende de
Lata. Pero la cosa es que también esos cartelones se están llenando...
Yo, Sinforiano
Santacruz, Juez de Paz Letrado de este pueblo, preocupado por el a plazoleta
del puerto. Cumplido con mi deber de magistrado, me pongo mi piel de jaguar,
tomo mi gran garra de jaguar y me voy a realizar mi acostumbrada gira
campestre...
tahachis = policías
poras = fantasmas
karë = cojo
>.<>.<>.<
Οφθαλμόν
αντί οδόντος, του Ρουμπέν Μπαρέιρο Σαγκιέρ
Όλ’ αυτά είναι
ψευτιές, τερατολογίες για να διαβάλουν τον Ειρηνοδίκη. Γιατί, καλά να τον πούνε
κλέφτη, ή παραβάτη, ή ακόμα και βιαστή -εκμεταλλευόμενοι το παραμύθι που
διέδωσε εκείνη η κοπελίτσα που είχε κληθεί στο γραφείο της Εντιμότητός του για
μια κατάθεση…-, αλλά να τον κατηγορήσουν γι’ αυτό, και με τέτοιον τρόπο!
Ορίστε, αυτά είναι έργα της αναθεματισμένης της αντιπολίτευσης, που είναι
κακόγλωσση, φθονερή, πικρόχολη, ανίκανη για οτιδήποτε άλλο από δυσφήμηση και
ποταπότητα. Επιπλέον, τι μέθοδο χρησιμοποίησαν! Κατ’ αρχήν, το χρώμα που είχαν
τα χοντρά γράμματα με τα οποία ξημερώθηκαν μια μέρα μουντζουρωμένοι οι τοίχοι
κάποιων σπιτιών του κεντρικού δρόμου, μπορούσε να σε βάλει σε υποψίες. Βεβαίως,
στη συνέχεια τα γραψίματα άρχισαν σιγά-σιγά να μοιάζουν ίδιο ουράνιο τόξο, αλλά
αυτό ήταν ένα τέχνασμα και τίποτ’ άλλο. Επιπλέον, είχε ήδη γίνει η αντεπίθεση,
κι έτσι κανείς δεν ήξερε πια ποιος είχε βάψει και πώς. Τώρα πια κανείς δεν
καταλαβαίνει τίποτα στο χωριό. Καμία έρευνα δεν κατάφερε να φωτίσει το μυστήριο
των νυχτερινών μπογιατζήδων. Ούτε οι πολλαπλασιασμένες περίπολοι των οργάνων
της τάξης. Ίσα που έστριβαν οι tahachis, οι χωροφύλακες, στη γωνία, και με το που ξαναγύριζαν, να ‘τες οι
τρομερές κατηγορίες, στάζοντας την ατιμία τους, φρέσκια ακόμα. Αυτά είναι πράματα
μαγικά, είναι τα poras, τα φαντάσματα, έλεγαν οι
χωροφύλακες, κι έπρεπε να τα απειλήσουν με τιμωρίες σκληρές, να βάλουν να τα
κρατά υπό έλεγχο το «ειδικό σώμα», που το διοικούσε ο ίδιος ο γιος του
Ειρηνοδίκη, για να νικήσουν το φόβο και την αντίσταση σε κείνα τα διαολεμένα
καρακόλια. Οι νύχτες του χωριού γέμισαν «αλτ!», «γαμώτο!», «ρε παλιο…!» και
ήχους από τα κλείστρα των τουφεκιών. Και φαντάσματα που έγραφαν συνθήματα
εναντίον του «Ειρηνοδίκη ζωοκλέφτη». Η κατηγορία έπεσε στο χωριό σαν βόμβα. Δεν
επρόκειτο για το να αμφισβητηθεί ή να θεωρηθεί αυτομάτως βάσιμη η μομφή. Το
θέμα ήταν ότι σε αυτό το χωριό τα γελάδια αξίζουν πιο πολύ απ’ τις γυναίκες και
το να σφάξεις ξένο ζωντανό είναι χειρότερο απ’ το να σκοτώσεις αδελφό
αυτάδελφο. Μάλιστα κύριε, είναι μεγάλη ιστορία και… θέλει πολλές εξηγήσεις.
Χειρότερο απ’ το να καθαρίσεις στενό συγγενή. Το αδίκημα είναι σοβαρό,
σοβαρότατο. Κι επιπλέον, αυτό το αισχρό ξεμπρόστιασμα! Διότι ανέκαθεν υπήρχαν
ζωοκλοπές στην περιφέρεια και μάλιστα κάποιοι διαβόητοι ζωοκλέφτες, όπως
εκείνος ο Τσάης ο Βραστός, που αυτοαποκαλούνταν «προστάτης των φτωχών», γιατί
βοηθούσε κάμποσους φουκαράδες που τον έκρυβαν, και πέθανε σαν το σκυλί, σαν το
σκυλί που δάγκωσε τον γιο του Κοινοτάρχη, κόσκινο απ’ τις σφαίρες της
«επιτροπής κατοίκων», που είχε συσταθεί για να τον καταδιώξει με επικεφαλής τον
ίδιο τον κύριο Ενωμοτάρχη. Μάλιστα κύριε, υπήρχαν ζωοκλέφτες εδώ γύρω, καν και
καν. Και στο κάτω-κάτω της γραφής, ο Ειρηνοδίκης είναι άνθρωπος… πόσο μάλλον
που αυτός διαχειρίζεται το μητρώο μεταβίβασης κοπαδιών. Αυτό όμως ήταν έργο της
αντιπολίτευσης, χωρίς καμία αμφιβολία, για εκδίκηση, κατ’ αρχήν διότι ήταν
κυρίως ζώα των αρχηγών της αντιπολίτευσης αυτά που εξαφανίζονταν, και κατά
δεύτερον, διότι αυτοί οι κακομοίρηδες είναι σκατόγλωσσοι, ικανοί για οτιδήποτε.
Φτάνει να δεις τι κάνανε όταν ο Ειρηνοδίκης έβγαλε φιρμάνι αποδίδοντας την
εξαφάνιση των γελαδιών στην παρουσία ενός ιαγουάρου στην περιοχή. «Ειρηνοδίκης
ιαγουάρος» ήταν το μόνο που τους κατέβηκε να προσθέσουν στις υπόλοιπες
επιγραφές. Κι όμως, κοντά στον τόπο του εγκλήματος, ανακαλύπτονταν πάντοτε ίχνη
ενός ζώου αιμοβόρου όπως ο ιαγουάρος, πατημασιές στο χώμα και προπαντός ένα
βαθύ σημάδι από γαμψώνυχα στο σημείο όπου είχε συντελεστεί το συμβάν.
Ποιο πουλί, ποιο κοράκι, ποια κολασμένη ψυχή, ποια νυχτερίδα έγραφε τις
νυχτερινές λεζάντες; Όλοι αναρωτιούνταν στο χωριό. Κι όπως το φιρμάνι δεν είχε
κανένα αποτέλεσμα, έτσι δεν χρησίμεψε σε τίποτα και το μοσχαράκι που ο ίδιος ο
Ειρηνοδίκης έταξε στην Παναγιά του Ροδαρίου και έγινε αφορμή για μερικά
κηρύγματα στη μεγάλη κυριακάτικη λειτουργία, στα οποία ο παπα-Λάγια καταδίκαζε
τη συκοφαντία και υποσχόταν τα χειρότερα μαρτύρια της κόλασης σε όσους
κατέθεταν ψευδομαρτυρίες, διέδιδαν ανυπόστατες φήμες, σπερμολογίες,
παραβαίνοντας έτσι τις ιερές επιταγές της τρίτης εντολής του Θείου Νόμου.
«Αμάρτημα θανάσιμον. Ψυχή καταδικασμένη εις τα βάραθρα του αιωνίου σκότους, εις
το πυρ το εξώτερον εις τον αιώνα τον άπαντα», ξεφώνιζε ο παπάς από τον άμβωνα,
τον οποίο συγκρατούσαν κάτι παχουλά αγγελάκια που ηχούσαν τις σάλπιγγες της
Δευτέρας Παρουσίας. Αλλά οι άγριες προειδοποιήσεις φόβιζαν μόνο κάτι γριές
θεούσες, που μες στην κουφαμάρα τους άκουγαν αποσπασματικά τα τρομερά λόγια κι
έβλεπαν τα αστραπόβροντα που εξαπέλυαν τα χέρια και τα μάτια του ιερέα και το
τσίγκινο Άγιο Πνεύμα πάνω απ’ το λιονταρίσιο κεφάλι του.
Και τότε ήρθε η γενική αντεπίθεση του Ειρηνοδίκη. Ως προκαταρκτικό μέτρο,
έβαλε να συλλάβουν όλους τους βασικούς επικεφαλής της αντιπολίτευσης. Καλά να
πάθουνε. Αλλά τα γραψίματα όχι μόνο δεν σταμάτησαν, αλλά απεναντίας αυξήθηκαν.
Απαυδισμένος να βάζει να σβήνουν τις πελώριες επιγραφές, έστειλε τους δικούς
του να γράφουν συστηματικά άλλες πλάι σ’ εκείνες που τον κατηγορούσαν.
Ξεκίνησε με τους γνωστότερους αντιπάλους αρχηγούς, «Μπαρτόλο Χιμένες
ζωοκλέφτης», «Αντόνιο Πορτίλιο ζωοκλέφτης», «Δομίνγκο Ασαγέ ζωοκλέφτης»,
«Αμάνσιο Περάλτα ζωοκλέφτης»… Ήταν ένας αγώνας δρόμου, ένας στρόβιλος από
πινελιές και γράμματα, χρώματα κι ονόματα. Διότι, εντέλει, ο Ειρηνοδίκης δεν
περιορίστηκε στα ονόματα των αντιπολιτευομένων. Καθώς είχε τη λίστα των
κατοίκων του χωριού, τους κατήγγελλε σιγά-σιγά όλους, καλού κακού… Ώσπου
χρειάστηκε να προσέξει περισσότερο τις λεζάντες του όταν κατέφτασε ο
Ενωμοτάρχης με μια διμοιρία για να εξακριβώσει για ποιο λόγο είχε δυσφημίσει
τον πεθερό του και Μέλος της Τοπικής Επιτροπής του Κόμματος.
Εντάξει, είναι γεγονός πως σε τούτο το χωριό δεν υπάρχουν και πάρα πολλοί
άνθρωποι για τόσα βαψίματα. Όμως, όπως είναι πασίγνωστο εδώ, ο Ειρηνοδίκης και
γραμματιζούμενος είναι και άνθρωπος επινοητικός. Ξανάπιασε τη λίστα με τα
παρατσούκλια των ανθρώπων: «Παπαγαλάκης ο τέταρτος ζωοκλέφτης», «Αντόνιο ο
κουτσός ζωοκλέφτης», «Σπαρματσέτος ζωοκλέφτης», «Γάιδαρος ξεσαμάρωτος
ζωοκλέφτης»… Να πούμε όμως αυτό, ότι σεβάστηκε τους προεστούς και πολύ ιπποτικά
τις γυναίκες. Ο ενωμοτάρχης, ο παπάς, ο κοινοτάρχης, ο Πρόεδρος του Κόμματος, ο
δάσκαλος, ο σπετσέρης, ο φοροεισπράκτορας, ο αντιπρόσωπος της Συντεχνίας
Οινοπνευματωδών και άλλοι προύχοντες ήταν υπεράνω πάσης υποψίας, λαμβάνοντας
κυρίως υπ’ όψιν το επεισόδιο με τον πεθερό του κυρίου Ενωμοτάρχου. Επιπλέον,
δεν ήταν ώρα να σπείρουν την αναρχία και να ξεσηκώσουν την αντιπολίτευση. Και
τις γυναίκες, φυσικά, από ιπποτικότητα και γιατί δεν το χωρούσε το μυαλό του
πως μπορούσαν να τριγυρνάνε νυχτιάτικα σφάζοντας ξένες αγελάδες. Εκτός απ’ τη
δόνια Μαρία, τη χήρα του Εγγλέζου. Μια πλούσια ραντσέρισσα, αλλά μια
αντρογυναίκα σαν κι ελόγου της, μπορούσε να κάνει τα χειρότερα πράγματα, μέχρι
και να πετσοκόβει μοσχάρια και δαμάλια.
Νύχτα τη νύχτα, από νύχτα σε νύχτα, νύχτα έμπαινε νύχτα έβγαινε, γράψε με
να σε γράψω. Άγγελοι ή δαίμονες, σκιές ή κουκουβάγιες, φαντάσματα ή χριστιανοί
μπαμπέσηδες να γράφουν χοντρά γράμματα με την επονείδιστη κατηγορία κατά της
εξουσίας. Με τον ίδιο ενθουσιασμό, οι άνθρωποι του Ειρηνοδίκη το πήραν σκοινί
γαϊτάνι, και δώστου κι απαντούσαν ανταποδίδοντας πινελιά την πινελιά, ζωοκλέφτη
τον ζωοκλέφτη. Οι προσόψεις γέμισαν ονόματα, παρατσούκλια και πάνω απ’ όλα, με
την υπέρτατη παρουσία του Ειρηνοδίκη, μεγάλου άρχοντα των τοίχων του χωριού.
Όταν πια δεν υπήρχαν τοίχοι για να βάψουν, ούτε καν στα χωριατόσπιτα των
περιχώρων, εμφανίστηκαν επιγραφές στις κοιλιές των γαϊδάρων, στα παΐδια των
σκύλων και στα πλευρά των αγελάδων, ειδικά των ανοιχτόχρωμων, αν και η άσπρη
μπογιά έκανε τέλεια τη δουλειά στην περίπτωση των σκούρων τριχωμάτων. Το
πρόβλημα προέκυψε με τα δίχρωμα, τα παρδαλά και τα πιτσιλωτά, γιατί ήταν
δύσκολο να ξεχωρίσεις τα γράμματα πάνω τους. Αυτή η φάση δυσαρέστησε πολύ όλον
τον κόσμο. Ένα κύμα αγανακτισμένων διαμαρτυριών ξεσηκώθηκε ομόφωνα. Προκειμένου
να αποφευχθεί η καταστροφή των φυσικών καλλονών, αυτών των στολιδιών του χωριού
-μια αγελάδα πασαλειμμένη μπογιές είναι φρίκη, ένας σκύλος βαμμένος μοιάζει με
φάντασμα, ένας γάιδαρος μουντζουρωμένος είναι απρεπής- ο Ειρηνοδίκης έβαλε να
τοποθετήσουν μεγάλες οθόνες στην πλατειούλα ανάμεσα στην Εκκλησία και το
Κοινοτικό Γραφείο, που έδωσαν μιαν ανάσα λαϊκής ανακούφισης και μάλιστα
προσέλκυσαν και καμιά δεκαριά τουρίστες, μεταξύ τους κι έναν Αμερικάνο
φωτογράφο που ενσωματώθηκε στη ζωή του χωριού με το παρατσούκλι ο Τενεκεδένιος
Καλικάντζαρος. Το θέμα όμως είναι ότι κι αυτοί οι τεράστιοι πίνακες γεμίζουν
σιγά-σιγά…
Εγώ, ο Σινφοριάνο Σαντακρούς, τακτικός Ειρηνοδίκης του χωρίου τούτου,
μεριμνών δια την ευημερίαν του πληθυσμού, διέταξον άρτι την τοποθέτησιν νέων
οθονών εκ λευκού υφάσματος εις την πλατειούλαν του ποταμίου λιμένος. Εκτελέσας
το καθήκον μου ως δικαστικός, ενδύομαι την ιαγουάρειον δοράν μου, δράττομαι των
μεγάλων ιαγουαρείων γαμψωνύχων μου και μεταβαίνω προς πραγματοποίησιν της
συνήθους γύρας μου εις τον κάμπον…
Μετάφραση: Σαπφώ Διαμάντη
RUBÉN BAREIRO SAGUIER (Villeta, 1930 - Asunción, 2014). Uno de los
escritores paraguayos más conocidos en el exterior: Poeta, cuentista,
ensayista, periodista, docente, crítico literario, líder intelectual, fundador
de Academias Literarias.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου