Círculos viciosos (φαύλοι κύκλοι)

Ή καταστάσεις κατά τις οποίες η επίλυση ενός προβλήματος οδηγεί στη δημιουργία άλλου το οποίο με τη σειρά του μας οδηγεί, φευ, πάλι στο αρχικό. Η ισπανόφωνη λογοτεχνία γενικά και, ειδικότερα, το είδος του μικροδιηγήματος έχουν δώσει ευφυή δείγματα τέτοιων καταστάσεων με προεξάρχοντα τον Χόρχε Λουίς Μπόρχες.

            Στα τέσσερα διηγήματα που ακολουθούν, ο αναγνώστης αισθάνεται (απειλητικά;) την αδυναμία των «ηρώων» να εξελιχθούν. Όλα έχουν (ξανα)γίνει, όλα μοιάζουν μάταια, όλα είναι αδιάκοπη επιστροφή σε μια αρχή που είναι… τέλος. Βιβλία που σαν ρωσικές κούκλες περιέχουν το ένα το άλλο, ένας γέροντας που, στο κατώφλι του θανάτου αλλά και της νέας του ζωής, προσπαθεί μάταια να αποκρυπτογραφήσει το νόημα της ύπαρξης, ζευγάρια πρωτόπλαστων που φτιάχνουν από την αρχή τον ίδιο κόσμο από τον οποίο δραπέτευσαν, άνθρωποι που δημιουργούν ακατάπαυστα δεσμούς και δεσμά… 

Τα υπογράφουν τέσσερις καταξιωμένοι πεζογράφοι, δύο Λατινοαμερικάνοι και δύο Ισπανοί. Ο Λουίς Μπρίτο Γκαρσία γεννήθηκε στο Καράκας το 1940. Έχει ασχοληθεί με την πεζογραφία και το δοκίμιο. Το 1980 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Βενεζουέλας. Η Χούλια Οτσόα γεννήθηκε στο Σαν Σεμπαστιάν (Ισπανία) το 1953. Είναι ποιήτρια, διηγηματογράφος, συγγραφέας παιδικών βιβλίων. Τα έργα της έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και έχουν κερδίσει πολλά βραβεία. Ασχολείται επίσης με τις εικαστικές τέχνες. Ο Χοσέ Μαρία Μερίνο γεννήθηκε στη Λα Κορούνια (Ισπανία) το 1941. Είναι σημαντικότατος πεζογράφος και ποιητής. Τον Μάρτιο του 2008 εξελέγη μέλος της Βασιλικής Ισπανικής Ακαδημίας. Τέλος ο Αουγκούστο Μοντερόσο (1921-2003), ίσως ο πιο γνωστός από όλους. Γεννήθηκε στη Γουατεμάλα και έζησε μεγάλο μέρος της ζωής του στην Πόλη του Μεξικού. Έγραψε κυρίως σύντομα διηγήματα. Έχει διακριθεί με το Ισπανικό Βραβείο Πρίγκιπας της Αστούριας και το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας της Γουατεμάλα.

Η μετάφραση των διηγημάτων είναι συλλογική δουλειά και αποτελεί προϊόν του μαθήματος Λογοτεχνικής Μετάφρασης από τα Ισπανικά στα Ελληνικά που διδάσκει ο επίκουρος καθηγητής Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στο Τμήμα Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ. Συμμετείχαν οι φοιτήτριες Athina Donati, Ιωάννα Μακρινάκη, Alessandra Pesoli, Λίνα Χατζηκυριάκου.

Κωνσταντίνος Παλαιολόγος

><><><><><>< 

ΒΙΒΛΙΑ

του Λουίς Μπρίτο Γκαρσία

Ένα βιβλίο που μετά από κάποιο τράνταγμα μπέρδεψε όλες τις λέξεις του χωρίς να υπάρχει τρόπος να τις ξαναβάλει στη σειρά.

Ένα βιβλίο ο τίτλος του οποίου ήταν τόσο μα τόσο πλήρης που περιλάμβανε όλο το περιεχόμενο του βιβλίου.

Ένα βιβλίο με έναν πίνακα περιεχομένων τόσο εκτενή που με τη σειρά του χρειαζόταν άλλα περιεχόμενα και αυτά με τη σειρά τους άλλα περιεχόμενα και ούτω καθεξής.

Ένα βιβλίο που διάβαζε τα πρόσωπα όσων ξεφύλλιζαν τις σελίδες του.

Ένα βιβλίο που περιείχε μία προς μία όλες τις σκέψεις ενός ανθρώπου και το οποίο για να διαβαστεί χρειαζόταν ολόκληρη η ζωή ενός ανθρώπου.

Ένα βιβλίο προορισμένο να εξηγήσει ένα άλλο βιβλίο, προορισμένο να εξηγήσει ένα άλλο βιβλίο, προορισμένο να εξηγήσει ένα άλλο βιβλίο που με τη σειρά του εξηγεί το πρώτο.

Ένα βιβλίο που συνοψίζει χίλια βιβλία και παράγει χίλια βιβλία που το αναπτύσσουν.

Ένα βιβλίο που αναιρεί άλλο βιβλίο στο οποίο αποδεικνύεται η εγκυρότητα του πρώτου.

Ένα βιβλίο που δίνει μια τέτοια εντύπωση της πραγματικότητας ώστε όταν επιστρέφουμε στην πραγματικότητα μας δίνει την εντύπωση ότι διαβάζουμε ένα βιβλίο.

Ένα βιβλίο στο οποίο έχει αξία μόνο η δέκατη λέξη της εφτακοσιοστής σελίδας και όλες οι υπόλοιπες έχουν γραφτεί για να κρύψουν την αξία εκείνης.

Ένα βιβλίο ο ήρωας του οποίου γράφει ένα βιβλίο του οποίου ο ήρωας γράφει ένα βιβλίο του οποίου ο ήρωας γράφει ένα βιβλίο.

Ένα βιβλίο αφιερωμένο στο να αποδεικνύει τη ματαιότητα του να γράφεις βιβλία.

.

><><><><><>< 

Φράση

της Χούλια Οτσόα

Θυμόταν τη φράση, την είχε δει πάνω στον ξεφλουδισμένο τοίχο που περιέφραζε ένα άδειο οικόπεδο στα περίχωρα της πόλης. Συνέβη πριν πολύ καιρό, όταν ήταν μόλις δέκα ετών.

Κατά τη διάρκεια της ζωής του, την ανακάλεσε πολλές φορές στη μνήμη του, αλλά ποτέ δε μπόρεσε να καταλάβει το νόημά της. Μόνο τώρα, σε βαθιά γεράματα πλέον, κατάκοιτος στο κρεβάτι, εξαιρετικά  αδύναμος και άρρωστος, είχε καταφέρει επιτέλους να την αποκρυπτογραφήσει.  Αλλά σχεδόν ταυτόχρονα εισέβαλε στο κουρασμένο μυαλό του μια τρομερή ερώτηση:

– Τι υπήρχε μετά την τελευταία λέξη; Κόμμα, τελεία, αποσιωπητικά;

Το νόημα της φράσης εξαρτιόταν από αυτό, αλλά ο ηλικιωμένος άντρας όσο κι αν προσπαθούσε δεν κατάφερνε να το θυμηθεί. Επιπλέον, μετά βίας μπορούσε τώρα να σκεφτεί με ακρίβεια· όλα ανακατεύονταν σε έναν θολό χείμαρρο από αποσπάσματα. Σαν σε πυρετό παρακολουθούσε, βουβός θεατής, την ταινία της ζωής του.

Είχε μόνο την απόλυτη βεβαιότητα ότι πλέον δεν του απέμενε χρόνος να εξακριβώσει με ποιο σημείο στίξης τελείωνε η φράση. Εξαντλημένος από  την προσπάθεια έπεσε σε βαθύ λήθαργο. Ονειρεύτηκε ότι ήταν ένας ξεφλουδισμένος τοίχος που περιέφραζε ένα άδειο οικόπεδο, και πάνω του γραμμένη μια φράση την οποία ένα παιδί διάβαζε με προσοχή...

     

><><><><><>< 

Οικοσύστημα

του Χοσέ Μαρία Μερίνο

Την ημέρα των γενεθλίων μου, η ανιψιά μου μού δώρισε ένα μπονσάι και ένα βιβλίο με οδηγίες για να το φροντίζω. Τοποθέτησα το μπονσάι στη βεράντα με τις υπόλοιπες γλάστρες και κατάφερα να το κάνω να ανθίσει. Το φθινόπωρο εμφανίστηκαν μέσα στο χώμα κάτι μικροσκοπικά άσπρα έντομα, αλλά δεν φαινόταν να απειλούν το μπονσάι. Την άνοιξη, ένα πρωινό, την ώρα του ποτίσματος, διέκρινα αμυδρά κάτι να φτερουγίζει ανάμεσα στα φυλλαράκια. Με υπομονή και ένα μεγεθυντικό φακό ανακάλυψα τελικά ότι επρόκειτο για ένα μικροσκοπικό πουλί. Σύντομα το μπονσάι γέμισε πουλιά που τρέφονταν με τα έντομα. Στα τέλη του καλοκαιριού βρήκα, κρυμμένη ανάμεσα στις ρίζες του μπονσάι, μια γυμνή μικροσκοπική γυναίκα. Κατασκοπεύοντάς την με διακριτικότητα, έμαθα ότι έτρωγε τα αυγά από τις φωλιές. Τώρα ζω μαζί της και έχουμε επινοήσει έναν τρόπο για να κυνηγάμε τα πουλιά. Προφανώς, κανείς στο σπίτι δεν γνωρίζει πού βρίσκομαι. Η ανιψιά μου, πολύ στενοχωρημένη από την απουσία μου, φροντίζει τα φυτά μου ως φόρο τιμής στον εξαφανισμένο. Σε μια από τις άλλες γλάστρες, στο βάθος, σήμερα μου φάνηκε πως είδα τη φιγούρα ενός μαμούθ.

><><><><><>< 

Η ζωή από κοινού

του Αουγκούστο Μοντερόσο

Κάποιος που διαρκώς παραπονιέται με πικρία ότι πρέπει να υπομένει το σταυρό του (σύζυγο, πατέρα, μητέρα, παππού, γιαγιά, θείο, θεία, αδερφό, αδερφή, γιο, κόρη, πατριό, μητριά, προγονό, προγονή, πεθερό, πεθερά, γαμπρό, νύφη), είναι ταυτόχρονα ο σταυρός του άλλου που με πικρία παραπονιέται ότι πρέπει να κουβαλάει, όλη την ώρα, το σταυρό (νύφη, γαμπρό, πεθερά, πεθερό, προγονή, προγονό, μητριά, πατριό, κόρη, γιο, αδερφή, αδερφό, θεία, θείο, γιαγιά, παππού, μητέρα, πατέρα, σύζυγο) που του έλαχε να φορτωθεί σε αυτή τη ζωή, και έτσι από τον καθένα ανάλογα με τις ικανότητές του στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του.