«Εξομολογήσεις ενός πρώην αναγνώστη (και νυν μεταφραστή)», του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

 

Το blog των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης, 10 Φεβρουαρίου 2024

[https://cup.gr/blog/exomologiseis-enos-proin-anagnosti-kai-nyn-metafrasti-lt-br-gt-toy-konstantinoy-palaiologoy/]

 

«Εξομολογήσεις ενός πρώην αναγνώστη (και νυν μεταφραστή)», του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου

 

 

Γνωρίστε τους ανθρώπους πίσω από τα βιβλία μας!
Ζητήσαμε στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, μεταφραστή του βιβλίου Νευροεκπαίδευση, να μας γράψει ένα κείμενο για να μιλήσει για την προσωπική του σχέση με το αντικείμενο της μετάφρασης. Καλή σας ανάγνωση!

 

Πρόσφατα, με κάλεσαν να παραστώ στη συνάντηση μιας λέσχης ανάγνωσης στη Θεσσαλονίκη όπου εργάζομαι. Τα μέλη της λέσχης είχαν διαβάσει ένα μυθιστόρημα σε δική μου μετάφραση και ήθελαν να το συζητήσουν μαζί μου. Φυσικά δέχτηκα, αν και αυτή τη χαρά μού την έχει υπονομεύσει διά βίου ένας αργεντινός φίλος μεταφραστής με τη φράση: «Δεν μπορούν να καλέσουν τον συγγραφέα και καλούν εμάς». Μικρότητες! Η εμπειρία της συζήτησης ενός βιβλίου, στο οποίο έχω εμπλακεί, με τα μέλη μιας λέσχης ανάγνωσης, είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες, δημιουργικές και (θετικά) συναισθηματικά φορτισμένες δραστηριότητες στις οποίες έχω παραβρεθεί τώρα τελευταία.

Αυτή η θετική αύρα οφείλεται τόσο στην, ας την πούμε, μεταφραστική συνεισφορά μου στη διάδοση του βιβλίου, εν προκειμένω του μυθιστορήματος Η γη της μεγάλης επαγγελίας του Χουάν Βιγιόρο (Καστανιώτης, 2023), όσο και σε έναν ακόμα λόγο που συνειδητοποίησα μέσα από την παρουσία μου σε τέτοιου είδους συναντήσεις: εγώ δεν είμαι πλέον (δηλαδή, εδώ και χρόνια) αναγνώστης και ζηλεύω αυτές/αυτούς που εξακολουθούν να ασκούν αυτή τη δραστηριότητα.

Εγώ δεν είμαι εδώ και χρόνια αναγνώστης και ζηλεύω αυτές/αυτούς που εξακολουθούν να ασκούν αυτή τη δραστηριότητα.

Κάποτε, από πολύ μικρός, βυθιζόμουν αυτιστικά στα βιβλία. Την ώρα της ανάγνωσης δεν υπήρχε τίποτα άλλο, μόνο ο κόσμος της μυθοπλασίας (το πόσο και πώς με έχει επηρεάσει αυτή η συνθήκη ως άτομο, είναι άλλη συζήτηση). Θυμάμαι ότι στον μεγάλο σεισμό του 1981 διάβαζα το Τέρμα του Κοσμά Πολίτη. Δεν είναι ότι δεν κουνήθηκε συθέμελα (και) ο κόσμος στο ανολοκλήρωτο έργο του Παρασκευά Ταβελούδη (όπως ήταν πραγματικό το όνομα του Κ. Π.), αλλά η εξάρτησή μου από εκείνον τον κόσμο ήταν τόση και τέτοια που, όταν έντρομοι τρέξαμε στην «ανοιχτωσιά» της Πλατείας Βικτωρίας, εγώ πήρα μαζί μου μόνο το παλτό (πάνω από τις πιτζάμες) και το βιβλίο… Μην χάσω τη συνέχεια.

Τώρα, δηλαδή, εδώ και χρόνια, από τότε που έγινα μεταφραστής, διαβάζω όσο ποτέ άλλοτε, αλλά δεν είμαι αναγνώστης. Δεν είμαι, τουλάχιστον, ο αναγνώστης που ήμουν. Τώρα διαβάζω επαγγελματικά, δηλαδή: ή διαβάζω βιβλία που πρόκειται να μεταφράσω ή διαβάζω βιβλία σαν να επρόκειτο να τα μεταφράσω… Κάποιες και κάποιοι το αποκαλούν επαγγελματική διαστροφή. Μάλλον για τέτοια θα πρόκειται.

Από τότε που έγινα μεταφραστής, διαβάζω όσο ποτέ άλλοτε, αλλά δεν είμαι αναγνώστης. Δεν είμαι, τουλάχιστον, ο αναγνώστης που ήμουν. Τώρα διαβάζω επαγγελματικά.

Και μην τσιμπάτε στις εκθειαστικές μεγαλοστομίες περί του μεγαλείου του close reading, της εκ του σύνεγγυς, δηλαδή, ανάγνωσης που κάνει ένας/μία επαγγελματίας μεταφραστής/μεταφράστρια. Πράγματι, δεν υπάρχει ανάγνωση πιο βαθιά και ενδελεχής από εκείνη που φέρει σε πέρας ένα άτομο το οποίο καταπιάνεται επαγγελματικά με τη μετάφραση λογοτεχνίας, αλλά εγώ έχω νοσταλγήσει (και μάλλον δεν πρόκειται να ξαναβιώσω) την ανέμελη ανάγνωση του απλού βιβλιοφάγου· που διαβάζει για τον εαυτό του και όχι για κάποιο μελλοντικό, πραγματικό ή υποτιθέμενο, αναγνωστικό κοινό.

Σκεφτείτε το, λοιπόν, διπλά, ευτυχείς αναγνώστριες και αναγνώστες, αν σας προτείνουν να μεταφράσετε κάτι (ή, ακόμα χειρότερα, αν μπει μέσα σας το σκουλήκι της μετάφρασης): αυτή η ευθύνη υπονομεύει (δεύτερη φορά που χρησιμοποιώ το εν λόγω ρήμα…) τη χαρά της ανάγνωσης. Ανοίγει, βέβαια, τις πόρτες της δημιουργίας, αλλά αυτή είναι μια κουβέντα στην οποία εδώ και αιώνες δεν βγάζουμε άκρη οι του συναφιού, και αρχίζουμε τις μεταφορές περί εργατικών μελισσών και εκτελεστών παρτιτούρας, οπότε… μην σας ζαλίζω.

 

Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι μεταφραστής και καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Διατηρεί το προσωπικό του μπλογκ, στο οποίο αναρτά πρωτότυπα διηγήματα, μεταφράσεις και άλλα κείμενα περί λογοτεχνίας και μετάφρασης.