Βιβλιοκριτική του Αλέξανδρου Στεργιόπουλου για Τα άγια νήπια του Miguel Delibes

 

Τα άγια νήπια, του Μιγκέλ Ντελίμπες

Ισχυρός είναι ο αθώος!

 

 Αλέξανδρος Στεργιόπουλος | To Περιοδικό, 24/12/2022

5

 

Κάποτε ήταν ο Μπουνιουέλ και ο δικός του «Μυστικός Δείπνος». Εδώ είναι «Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας» και η εκδίκηση εναντίον της! Το κοτόπουλο κάποτε ήταν πλαστικό, μα στις σελίδες έγινε γερακίνα ομορφούλα. Μη φύγουμε, όμως, από τον ισπανό σκηνοθέτη… Κάποτε είδαμε τον «Άγγελο εξολοθρευτή» και μάθαμε πώς οι εξολοθρευτές έπεσαν θύματα της ηθικής τους αδυναμίας. Τώρα διαβάσαμε πώς οι αμνοί έγιναν λύκοι και πώς τιμωρήθηκαν τα αφεντικά. Το βιβλίο του Ντελίμπες εξηγεί γιατί τα ζώα επαναστατούν, γιατί οι παρίες διώχνουν τον Θεό από το τραπέζι και γιατί γεννιέται η βία στη βία της εξουσίας. «Τα άγια νήπια» (Εκδόσεις Ποταμός) κερδίζουν την αγιοσύνη τους όπως είναι, σχεδόν γυμνά. Το φωτοστέφανο τους φτιάχνεται από φύλλα και βρεγμένο χώμα. Και η αθωότητα τους μένει ανεπηρέαστη, γλυκιά και τρυφερή. Εκδικητική μανία γίνεται όταν οι «ανώτεροι» τσαλαπατούν και πληγώνουν το σώμα της φύσης, τα πλάσματα της. Όταν η γερακίνα η ομορφούλα τσακίζει τον λαιμό της, κουλουριάζεται και το σύννεφο χορταριάζει, τότε το νήπιο γίνεται θεριό και τίποτα δεν το σκιάζει. Στα «Άγια νήπια» θα καταλάβετε πώς τα πρόβατα κοιμήθηκαν στο σαλόνι και πώς οι ρίζες της βελανιδιάς έριξαν τους λαμπρούς πολυελαίους. Τίποτα, όμως, δεν θα είναι αδιανόητο.

Το βιβλίο του Ντελίμπες δεν έχει τίποτα το σουρεαλιστικό, κι ας είναι έντονη η επιθυμία για φυγή από την πραγματικότητα. Αν οι κινηματογραφικές αναφορές που κάναμε βασίζονται στο απίθανο, εδώ είναι η δύναμη του αναμενόμενου που ορίζει τη φυσιογνωμία του δημιουργήματος. Οι χαρακτήρες του μυθιστορήματος φλερτάρουν με το εξωπραγματικό και την ανάγκη να αφήσουν την επώδυνη αλήθεια. Παρ’ όλα αυτά μένουν στον χώρο τους, υπερασπίζονται τη ζωή τους και τα πλάσματα τους. Η επικοινωνία τους με τα ζώα, με τη φύση, είναι βαθιά και ουσιαστική και αυτή που δεν τους αφήνει να χαθούν σε αφελείς σκέψεις και παραληρηματικούς συνειρμούς. Οι άνθρωποι του Ντελίμπες στα «Άγια νήπια» παλεύουν για τον χώρο τους, για το συναίσθημα τους και για τον αφιλτράριστο χαρακτήρα τους. Καταφέρνουν και κρατούν το αθώο κομμάτι τους και ενστικτωδώς ξέρουν πώς να αποφύγουν την παραπλάνηση. Αν χαθούν σε όνειρα και μαγικές στιγμές, μαζί θα χαθούν και αυτά που αγαπάνε! Για τον αγαθό Αθαρίας είναι οι γερακίνες του, για τον Πάκο τον κοντό η δουλειά του και για τη Ρέγουλα η φροντίδα της άρρωστης κόρης της.

Το χρονικό πλαίσιο μας πάει στο 1960 και το γεωγραφικό στην Ισπανία. Το κοινωνικό-ταξικό -αυτό που έχει μεγάλη σημασία- μας δίνει άρχοντες (τον κύριο Ιβάν), κολίγους, υποστατικά, χαμόσπιτα, Μερσεντές, κυνήγι, θηράματα και θηρευτές. Ο Ντελίμπες με μαεστρία μας οδηγεί στην αλλαγή των ρόλων. Ο εξουσιαστής που κρατά την καραμπίνα και διατάζει το προσωπικό, βρίσκεται μπροστά στο αναπόφευκτο που ο ίδιος δημιούργησε! Ο ισπανός συγγραφέας στήνει την ιστορία του με κινηματογραφικό τρόπο. Tη χωρίζει σε έξι κεφάλαια που τα διατρέχει ο ίδιος χρόνος. Αλλάζει κάθε φορά την οπτική, ενώ το γεγονός ότι δεν βάζει τελεία παρά μόνο στο τέλος κάθε ενότητας αυξάνει την ένταση της αφήγησης. Είναι εξαιρετική η χρήση των σημείων στίξης και ο τρόπος που δομεί κάθε κεφάλαιο. Εδώ δεν θα δείτε την κλασική διάταξη των φράσεων. Ο Ντελίμπες τις μετακινεί, σαν να «σπάει» τη συνοχή. Στην ουσία, όμως, την ενισχύει. Παράδειγμα από τη σελίδα 133:

Κύρη μου, ο Θεφερίνο πήρε δύο πέρδικες που δεν ήταν δικές του,

διαμαρτυρόταν,

κι ο νεαρός κύριος Ιβάν, εξαγριωμένος,

 

«Τα άγια νήπια» διαθέτουν καλοδουλεμένη πλοκή, έντονους χαρακτήρες και πλούσια γλώσσα. Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο. Η επιμέλεια φέρει τη φροντίδα της Κατερίνας Θανοπούλου-Βασιλάκη.