Γιώργου Κωνσταντίνου Μιχαηλίδη: Κάρλος Βιτάλε, Η αγένεια του αυτόχειρα, εκδ. Σαιξπηρικόν, 2023
Το λεπτό βλέμμα του Κάρλος Βιτάλε πάνω στην απουσία
Ο Κάρλος Βιτάλε (1953-) είναι μια από τις πιο ιδιοσυγκρασιακές και διακριτικές φωνές της αργεντίνικης λογοτεχνίας. Ποιητής, δοκιμιογράφος και μεταφραστής, δεν ανήκει σε καμία «σχολή» ούτε κυνηγά ποτέ τον θόρυβο της λογοτεχνικής αγοράς. Αντιθέτως, έχει γράψει λιγοστά αλλά απολύτως μετρημένα κείμενα, διότι ήξερε πως η γλώσσα δεν πρέπει να σπαταλιέται. Στο έργο του, η σιωπή έχει σχεδόν την ίδια βαρύτητα με τον λόγο – μια ιδιότητα που τον φέρνει κοντά στις μορφές εκείνες που πίστευαν ότι η αληθινή λογοτεχνία αρχίζει εκεί όπου η εξήγηση εξαντλείται.
Η αγένεια του αυτόχειρα είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της στάσης. Δεν πρόκειται για φιλοσοφικό δοκίμιο ούτε για αφήγημα με δραματική πλοκή, αλλά για μια σειρά στοχαστικών σημειώσεων που περιστρέφονται γύρω από το παράδοξο και το στίγμα της αυτοχειρίας. Ο τίτλος είναι ήδη ένα ηθικό ερώτημα: ποια ακριβώς είναι η αγένεια του αυτόχειρα; Είναι η πράξη του ίδιου του τέλους; Η απότομη διακοπή της σχέσης με τους άλλους; Ή μήπως η άρνηση της συνέχειας, μια κίνηση που αφήνει τους επιζώντες να κουβαλούν το βάρος της αδυναμίας κατανόησης;
Η γραφή του Βιτάλε είναι μινιμαλιστική, σχεδόν ασκητική. Κάθε φράση μοιάζει με απόσταγμα – ένα μικρό ρητό που συμπυκνώνει μια αίσθηση και όχι μια θεωρία. Κι όμως, το κείμενο δεν είναι αποσπασματικό· διαθέτει τη ροή μιας σιωπηλής αναπνοής που προχωρά σταδιακά προς το άρρητο. Εκεί όπου άλλοι θα επέλεγαν την ανάλυση, ο Βιτάλε επιλέγει τη σιωπή. Εκεί όπου η λογοτεχνία συχνά υποκύπτει στον πειρασμό της δραματοποίησης, εκείνος παραμένει αφοπλιστικά λιτός.
Η ελληνική έκδοση, σε μετάφραση της Αλεξάνδρας Γκολφινοπούλου και με την προσεγμένη επιμέλεια του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, αποδίδει αυτή τη γυμνή κομψότητα με απόλυτη πιστότητα. Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο που διαβάζεται μονορούφι, αλλά αφήνει μια μακρά, λεπτή δόνηση. Δεν προσφέρει γνώση· αφήνει μια ελαφριά, σχεδόν ανεπαίσθητη ενοχή, μια υπαρξιακή ενόχληση που σε συνοδεύει μέρες μετά την ανάγνωση.
Ο Βιτάλε δεν γράφει για την αυτοκτονία ως κοινωνικό ή ψυχολογικό φαινόμενο· γράφει για τον τρόπο που η πράξη της αυτοχειρίας διαρρηγνύει το ηθικό και συναισθηματικό συμβόλαιο με τους άλλους. Η αγένεια του αυτόχειρα δεν είναι κείμενο θανάτου αλλά κείμενο σιωπής – κι αυτό το καθιστά βαθιά ζωντανό.
Σε μια λογοτεχνία που συχνά επιδιώκει να εντυπωσιάσει με όγκο και ένταση, το έργο του Βιτάλε μοιάζει με ψίθυρο που ακούγεται πιο δυνατά από οποιαδήποτε κραυγή. Ακριβώς επειδή δεν ζητά τίποτα από τον αναγνώστη, τον δεσμεύει βαθιά. Είναι από εκείνα τα βιβλία που δεν θα τα βρείτε να φωνάζουν στις βιτρίνες, αλλά αν τα αφήσετε να σας αγγίξουν, θα μείνουν μαζί σας – σαν μια σκιά που δεν εξηγείται, αλλά δεν εξαφανίζεται.
Ένα μικρό διαμάντι της σιωπής, για όσους εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η μεγάλη λογοτεχνία μπορεί να είναι λιτή, σχεδόν ταπεινή, αλλά ταυτόχρονα ριζικά ανατρεπτική.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου